Küresel ilaç şirketlerinin tekellerini korumak için ne kadar ileri gidebileceği, İsviçreli ilaç devi Novartis ile Kolombiya arasında yaşanan savaşla bir kez daha ortaya çıktı. Novartis'in “Glivec” adlı kanser ilacına muadil üreterek ülkesini yılda 12,5 milyon dolar tasarruf etmek isteyen Kolombiya hükümeti, terör tehdidiyle karşı karşıya kaldı. Novartis, ilaç sektöründe bağımsızlığını ilân etmek isteyen Kolombiya hükümetine karşı, Marksist örgüt Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) ile yürütülen barış görüşmelerini sabote etme girişiminde bulundu. Kolombiya'nın Washington Büyükelçiliği'nden sızan belgelere göre, ABD'deki lobileri devreye sokan Novartis, ABD'nin barış görüşmeleri için taahhüt ettiği 450 milyon dolarlık yardımın iptali için çalışıyor.
Geçtiğimiz şubatta ABD Başkanı Barack Obama, Kolombiya ile FARC arasında yürütülen barış görüşmelerinin başarıya ulaşması amacıyla 450 milyon dolarlık bir yardıma onay vermişti. Söz konusu para, Kolombiya hükümetine yasadışı uyuşturucu satışıyla mücadele ve FARC militanlarının normal yaşama alışmalarına yardımcı olmaları için kullanılacaktı. Ancak Kolombiya'nın Washington Büyükelçisi Andres Florez'in 27 Nisan tarihli bilgi notu, Novartis'in girişiminin yardımın dondurulmasına neden olabileceğini ortaya koydu.
ABD hükümeti ve İsviçreli ilaç devi Novartis, Kolombiya hükümetinin kanser ilacı “Glivec” için “zorunlu lisans” vermesini talep ediyor. Kolombiya Sağlık Bakanlığı ise, kanser ilacı satışlarından yıllık 12.5 milyon dolar tasarruf sağlamak amacıyla “Glivec” ile “muadil ilaç”ların satışına onay vermeyi planlıyor. “Muadil ilaç”ların satışıyla kanser ilacı “Glivec”in fiyatının düşmesini engellemeye çalışan Novartis, Obama yönetimi ve ABD'li senatörler aracılığıyla lobi faaliyetleri yürütüyor. Kolombiya'nın Washington Büyükelçisi Florez, Kolombiya Dışişleri Bakanı Maria Angela Holguin'e gönderdiği mektupta, Beyaz Saray'a bağlı ABD Ticaret Odası ile Novartis'le bağlantısı bulunan ABD Kongresi'nin “zorunlu lisans” için kendisine baskı yaptığını yazdı.
ABD Senatosu Bütçe Komisyonu Başkanı Orrin Hatch'in seçim kampanyalarını yürütmek için ilaç şirketlerinden milyonlarca dolar aldığı iddia ediliyor. İlaç şirketlerinin lobi için yüz binlerce dolarlık yardımlarda bulunduğu belirtiliyor. Senatör Orrin Hatch'in oğlu Scott Hatch, ABD İlaç Araştırma ve Üreticileri Derneği adına faaliyetler yürütüyor. Senato Bütçe Komisyonu, ticaret politikalarına yasal zemin hazırlayan kuruluş olarak öne çıkıyor. Kolombiyali diplomat Florez mektubunda ülkesine başka bir uyarıda daha bulunuyor. Eğer Kolombiya hükümeti “Glivec”in fiyatının düşmesini engellemezse Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı Anlaşması'ndan da faydalanamayabilir. ABD'nin, Hindistan'ın “muadil ilaç” kullanmasını engellemek için benzer yöntemlere başvurduğu da iddialar arasında.
Kolombiya'nın 'muadil ilaç' kullanma talebinin Dünya Ticaret Örgütü ve ABD ile yaptığı ticaret anlaşmalarına aykırı olmadığı ve yasal zemine oturduğu belirtiliyor. Novartis, 'fikri mülkiyeti hakkı'nın ihlal edildiğini savunuyor. İlaç devleri, 'fikri mülkiyet' bahanesiyle tekellerini garanti altına almayı amaçlıyor. ABD Ticaret Odası tarafından yıllık hazırlanan “Special 301” raporu, fikri mülkiyeti gibi hakları düzenliyor. Ancak ABD'nin bunu gelişmekte olan ülkelere baskı yapmak amacıyla kullandığı ileri sürülüyor.
İsviçreli ilaç devi Novartis, lösemi başta olmak üzere değişik kanser türlerini tedavide kullandığı “Imatinib” ilacını Kolombiya'da “Glivec” ismiyle pazara sundu. “Glivec” kanser ilacı ABD'de 2001 yılında piyasa sürüldüğünde 30 bin dolara satılıyordu. Bir kanser hastasının bu ilacı kullanmak için şu anda yıllık 90 bin doları gözden çıkarmak zorunda olduğu ifade ediliyor. Dünyanın en büyük ilaç şirketi olan Novartis, 2012 yılında kanser ilacı “Imatinib”den 4,7 milyar dolar ciro elde etmişti.
