Faturası da can yakıyor

Derin Ekonomi Dergisi, son sayısında, ‘yeni çağın olağanüstü normali’ olarak nitelendirdiği “Felaket Ekonomisi” konusunda ciddi bir analiz yaptı. Derginin editörlerinden Yakup Kocaman’ın imzasını taşıyan analizde, son 20 yılda yaşanan deprem, tsunami ve kasırga gibi doğal afetlerin faturasını analiz ediliyor. Bayilerden kolayca ulaşabileceğiniz Derin Ekonomi dergisinin altı sayfalık çalışmasında öne çıkanları özetledik. Detayları tabi ki derginin renkli anlatımlarıyla kendi sayfalarında.

Endonezya’da 2004’te meydana gelen 9,3 şiddetindeki depremin etkisiyle oluşan tsunami, Hint Okyanusu çevresindeki 14 ülkede 280 bin kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. Birleşmiş Milletler ve pek çok ülkenin ilan ettiği toplam 14 milyar dolarlık yardım sözlerinin tam olarak yerine gelip gelmediği bilinmiyor ancak sağ kalan ve geçimlerini sadece tarım ve balıkçılıktan kazanan milyonlarca kişinin, yok olan balıkçı teknelerini yeniden temin etmeleri, tuzlanan topraklarını temizlemeleri uzun yıllar aldı. Tsunaminin vurduğu ülkelerin kıyı turizmciliği yıllarca kendine gelemedi.

Japonya’da 2011’de meydana gelen 9 şiddetindeki deprem ve tsunami ise 20 bin kişinin ölümüne ve 360 milyar dolarlık bir zarara neden oldu. Japonya buradan yeni bir ekonomik kalkınma modeli çıkardı. Sahil şeridindeki Fukuşima nükleer tesisinde çekirdek eridi. Çernobilden sonra en büyük nükleer felakette 20 bin Japon hayatını kaybetti. İnsanlık tarihindeki en pahalı ekonomik kayıp olarak nitelendi, 138 bin bina yok oldu. 360 milyar dolarlık bir ekonomik zarar oluştu. Japon ekonomisi 2012’de 78 milyar dolar dış ticaret açığı verdi. Tüm nükleer tesisler kapatıldı, dünyaya kritik yarı iletkenler ve uçak parçaları ihracatı yapanlar dahil yüzlerce fabrika üretimi durdurdu. Yüzde 40’lık elektrik açığını kapatmak için petrolün en pahalı döneminde, büyük çapta petrol ithal edilmesi gerekti. Ancak, bu kadar büyük zarara rağmen Japonya afet yönetimini çok hızla yaptı.

Japon Merkez Bankası çok hızlı hareket ederek finansal piyasalara likidite sağladı. Sarsıcı tsunami, ekonomik üretim noktasına tüm ülkeyi alarma geçirince 20 yıldır devam eden durgunluk ve deflasyondan kurtuluş için bir çıkış fırsatı doğurdu. Yeniden yapılanma programı hızla hayata geçirildi. 1995’teki Kobe depreminin yaralarını sarmak 7 yıl sürmüştü. Japonya daha büyük Tsunami felaketinin yaralarını sarmak ve nükleer enerjiye alternatif enerjilere geçmek üzere daha kapsamlı ve çok yönlü bir stratejik yönetim sergiledi. Japonya’nın felaket yönetimi dünyanın diğer nükleer ülkeleri tarafından yakından incelendi.

Ölüm ve yıkımlarla büyük acılara neden olan felakatlerin neden olduğu şartlara uyum sağlamak için yeni ekonomik kazanç modelleri ortaya çıktı. Irma Kasırgası’nın perakende ve restoran sektörüne satış kaybı zararı 1,45 milyar dolar olarak tahmin edilse de, kasırgaların günler öncesinden duyurulması nedeniyle hazırlık amacıyla yapılan alışveriş tutarları ev perakendeciliğinin gelirlerini artırdı. Harvey ve Irma’nın toplamda 1.5 trilyon dolar değerinde bir bina, tesis ve altyapı işi oluştu.

KATRİNA
BİRÇOK SEKTÖRÜ İHYA ETTİ
Ağustos-Eylül 2017’de ABD’nin güneydoğu bölgesini saatte 298 kilometre hızla vuran Harvey ve Irma kasırgaları 200 milyar dolarlık bir ekonomik kayba yol açtı. Katrina’da yapılan harcamadan daha fazla devlet harcaması yapılması kaçınılmaz. Nitekim açılan ilk ihalelerde, 15 Eylül itibariyla, özel sektöre 614 milyon dolarlık iş verildi. En fazla iş alanlar sağlık ve altyapı şirketleri oldu. Kasırga sonrası acil ekonomik toparlanma sürecinde en fazla alımlar şu alanlarda oldu: sağlık araç gereçleri, ofis ve ev yapım malzemeleri, mobil tuvaletler, zarar tespit hizmetleri, bilgisayarlar, lojistik hizmetleri, mobil iletişim cihazları, elektrik ekipmanları, güvenlik personeli, çöp kutuları, kamyonetler.
SİGORTA ŞİRKETİLERİ BÜYÜK ZARAR YAZDI
Sigorta şirketlerinin zararı büyük oldu. Sigorta hisseleri çakıldı. Alman sigorta firması Münich Re, yatırımcılarına, 2017 için daha önceden açıkladığı 2.4 milyar euroluk kârlılık hedefine ulaşamayacağını duyurdu. Afet analiz firması AIR Wolrdwide’ın tahminlerine göre Harvey ve Irma’nın etkisi altında kalan yerlerdeki sigortalanmış kaybın boyutu 20-40 milyar dolar arasında oluştu. ABD’de sigorta yükümlülüğü bulunan İngiliz sigorta şirketleri Lancashire Holdings 200 milyon pound, Hiscox ve Beazley ise 100’er milyon pound zarar yazdı.
İSTANBUL'DA
DOLU VE SEL HASSASİYETİ
Bunların dışında, bu yaz özellikle İstanbul’da şahit olduğumuz iki inanılmaz meteorolojik afet, artık mevsim normalleri diye bir şeyden bahsetmenin zor olduğunu gösterdi. İstanbul sakinleri; felaket dediğimiz istisnai durumların olağanlaştığını karşı konulmaz bir gerçek olarak görmeye başladı. Bu olağanüstü doğa hallerinin ekonomide yarattığı tahribat kadar, doğurduğu ve beslediği endüstriler üzerine düşünmeye başladık.
KASIRGA NASIL OLUŞUYOR?
Her yaz, Afrika çöllerinden yükselen sıcak hava dalgası Atlas okyanusuna doğru yönelir ve okyanusun buharlaşmasıyla oluşan ağır nemli havayla birleşerek dev bir hortum meydana getirir. Amerika kıtasına doğru hareket eden bu hortum güçlenerek bir kasırga veya kasırga serisi oluşturur. ABD’nin doğu ve güneydoğusunu, Orta Amerika ve Güney Amerika ülkelerini vurur. Bu sene 15 gün arayla meydana gelen Harvey ve Irma adları verilen iki büyük kasırga, en şiddetli seviye olarak bilinen kategori 5’e ulaştı. Bu, rüzgarın saatte 298 kilometre hızla esmesi demek.