Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK), illerin seçim çevrelerine göre çıkaracakları milletvekili sayıları, 23. Dönem Milletvekili Genel Seçimine girecek siyasi partiler ile seçim döneminde radyo ve televizyon kuruluşlarının yayınlarına ilişkin ilkelere ilişkin kararları, Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı.
YSK'nın, illerin seçim çevrelerine göre çıkaracakları milletvekili sayıları İstanbul'da 70, Ankara'da 29 ve İzmir'de ise 24 milletvekili olarak belirlendi.
İllerin seçim çevrelerine göre çıkaracakları milletvekili sayıları, Türkiye İstatistik Kurumu'ndan alınan 22 Ekim 2000 tarihindeki son genel nüfus sayımına göre tespit edildi.
Milletvekillerinin illere göre dağılımı şöyle:
"Adana: 14, Adıyaman: 5, Afyon: 7, Ağrı: 5, Amasya: 3,Ankara: 29, Antalya: 13, Artvin: 2, Aydın: 8, Balıkesir: 8, Bilecik: 2, Bingöl: 3, Bitlis: 4, Bolu: 3, Burdur: 3, Bursa: 16, Çanakkale: 4, Çankırı: 3, Çorum: 5, Denizli: 7, Diyarbakır: 10, Edirne: 4, Elazığ: 5, Erzincan: 3, Erzurum: 7, Eskişehir: 6, Gaziantep: 10, Giresun: 5, Gümüşhane 2, Hakkari: 3, Hatay 10, Isparta: 5, Mersin: 12, İstanbul: 70, İzmir: 24, Kars: 3, Kastamonu: 4, Kayseri: 8, Kırklareli: 3, Kırşehir: 3, Kocaeli: 9, Konya: 16, Kütahya: 6, Malatya: 7, Manisa: 10, Kahramanmaraş: 8, Mardin: 6, Muğla: 6, Muş: 4, Nevşehir: 3, Niğde: 3, Ordu: 7, Rize: 3, Sakarya: 6, Samsun: 9, Siirt: 3, Sinop: 3, Sivas: 6, Tekirdağ 5, Tokat: 7, Trabzon: 8, Tunceli: 2, Şanlıurfa: 11, Uşak: 3, Van: 7, Yozgat: 6, Zonguldak: 5, Aksaray: 4, Bayburt: 2, Karaman: 3, Kırıkkale: 4, Batman: 4, Şırnak: 3, Bartın: 2, Ardahan: 2, Iğdır: 2, Yalova: 2, Karabük: 3, Kilis: 2, Osmaniye: 4, Düzce: 3. "
Milletvekili sayısı 18'e kadar olan iller bir, 19 ile 35 arasında olan iller iki, 36 ve daha fazla olan iller üç seçim çevresine bölündü.
Seçimde 70 milletvekili çıkaracak İstanbul 3, 29 milletvekili çıkaracak Ankara 2, 24 milletvekili çıkaracak İzmir 2 seçim çevresine sahip olacak.
Bir milletvekiline 144 bin 880 kişinin düştüğü İstanbul'un birinci seçim çevresi Adalar, Beykoz, Kadıköy, Kartal, Maltepe, Pendik, Sultanbeyli, Şile, Tuzla, Ümraniye ve Üsküdar'dan oluşuyor. 3 milyon 477 bin 142 yaşadığı bu bölgeden 24 milletvekili seçilecek.
İstanbul'da ikinci seçim çevresi ise Bayrampaşa, Beşiktaş, Beyoğlu, Eminönü, Eyüp, Fatih, Gaziosmanpaşa, Kağıthane, Sarıyer ve Şişli. İkinci seçim bölgesinin toplam 2 milyon 994 bin 619 kişilik nüfusuna göre 21 milletvekili seçilecek. Bu çevrede de bir milletvekiline 142 bin 600 seçmen düşüyor.
İstanbul'da bir milletvekiline 141 bin 878 kişinin düştüğü üçüncü seçim çevresinde ise Avcılar, Bağcılar, Bahçelievler, Bakırköy, Büyükçekmece, Çatalca, Esenler, Güngören ve Küçükçekmece bulunuyor. Toplam 3 milyon 546 bin 974 kişilik nüfusa sahip üçüncü seçim çevresi 25 milletvekili çıkaracak.
Ankara'da ise birinci seçim çevresi Bala, Çankaya, Elmadağ, Etimesgut, Evren, Gölbaşı, Haymana, Mamak, Polatlı, Sincan ve Şereflikoçhisar'dan oluşuyor.
Nüfusu 2 milyon 42 bin 485 olarak hesaplanan Ankara birinci seçim çevresi 15 milletvekili çıkaracak ve bir milletvekiline 136 bin 165 kişi düşecek.
Ankara'nın ikinci seçim çevresi ise Akyurt, Altındağ, Ayaş, Beypazarı, Çamlıdere, Çubuk, Güdül, Kalecik, Kazan, Keçiören, Kızılcahamam, Nallıhan ve Yehimahalle. İkinci bölgenin toplam nüfusu 1 milyon 965 bin 375 kişi olarak, çıkaracağı milletvekili sayısı ise 14 olarak belirlendi. Burada da bir milletvekiline 140 bin 383 kişi düşüyor.
İzmir birinci seçim çevresi Balçova, Buca, Çeşme, Gaziemir, Güzelbahçe, Karaburun, Kemalpaşa, Konak, Menderes, Narlıdere, Seferihisar, Selçuk, Torbalı ve Urla olarak belirlendi. Toplam nüfusu 1 milyon 732 bin 085 olan İzmir birinci çevreden 12 milletvekili seçilecek. Bu seçim çevresinde de bir milletvekiline düşen nüfus 144 bin 340.
Aliağa, Bayındır, Bergama, Beydağ, Bornova, Çiğli, Dikili, Foça, Karşıyaka, Kınık, Kiraz, Menemen, Ödemiş ve Tire'den oluşan İzmir ikinci seçim çevresi, 1 milyon 638 bin 781 kişilik nüfusu barındırıyor. Bir milletvekiline 136 bin 565 kişinin düştüğü İzmir ikinci seçim çevresi 12 milletvekili çıkaracak.
YSK'nın 23. Dönem Milletvekili Genel Seçimine girecek siyasi partilere ilişkin kararıyla da seçime katılma koşullarını taşıyan 21 siyasi parti belirlendi.
Buna göre, genel seçime katılacak partiler şunlar:
"1- Adalet ve Kalkınma Partisi, 2- Anavatan Partisi, 3- Aydınlık Türkiye Partisi, 4- Bağımsız Türkiye Partisi, 5- Büyük Birlik Partisi, 6- Cumhuriyet Halk Partisi, 7- Demokratik Sol Parti, 8-Demokratik Toplum Partisi, 9-Doğru Yol Partisi, 10- Emek Partisi, 11- Genç Parti, 12- Hak ve Özgürlükler Partisi, 13- Halkın Yükselişi Partisi, 14- Hürriyet ve Değişim Partisi, 15- İşçi Partisi, 16- Liberal Demokrat Parti, 17- Milliyetçi Hareket Partisi, 18- Özgürlük ve Dayanışma Partisi, 19- Saadet Partisi, 20- Sosyaldemokrat Halk Partisi, 21- Türkiye Komünist Partisi. "
Seçim Döneminde Özel Radyo ve Televizyon Kuruluşlarının Yayın İlkeleri İle İlgili YSK kararına göre, ilgili yasa hükümleri uyarınca, seçimlerde oy verme gününden önceki 24 saat içinde her türlü haber, röportaj gibi programlar veya reklamlar yoluyla kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla siyasi bir partinin veya adayın lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyunu etkileyecek yayınlarda bulunulmasına izin verilmeyecek. Bu yasaklara uymayanlar yayın ilkelerini ihlal etmiş sayılacak.
Kararda, 2954 sayılı TRT Kanunu'nun 5. maddesi ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun 4. maddesinde radyo ve televizyon kuruluşlarının uymakla yükümlü oldukları yayın ilkelerinin ayrıntılı biçimde saptandığı belirtildi.
Söz konusu yayın ilkelerinin, seçim hukukunun temel ilkeleri olan eşitlik, serbestlik, dürüstlük ilkelerini de kapsadığı, titizlikle uygulanmaları halinde, radyo ve televizyon yayınlarının demokratik seçim ortamını olumsuz biçimde etkilemesini engelleyecek nitelikte bulunmadığı ifade edildi. Ancak, siyasi parti reklamları konusunun ayrıca değerlendirilmesinin de zorunlu görüldüğü kaydedildi.
Kararda şöyle denildi:
"3984 sayılı yasayla radyo ve televizyon yayınlarıyla ilgili girişim özgürlüğünün sınırlandırılması karşısında, siyasi parti reklamlarının yayınlanması konusunun radyo ve televizyon kuruluşlarının kamu hizmeti anlayışıyla yerine getirmeleri gereken işlevleri, tarafsızlık, fırsat eşitliğini sağlama yükümlülükleri göz ardı edilerek, salt girişim özgürlüğü çerçevesinde değerlendirilemeyeceği; böyle bir değerlendirmenin demokratik toplum düzenini zedeleyeceği ortadadır.
Dolayısıyla siyasi parti reklamlarının yayınlanması konusunun yasayla düzenlenmesi; siyasi parti reklam yayınlarında radyo ve televizyon kuruluşlarının işlevlerini ve yükümlülüklerini yerine getirmelerini güvence altına alan, ayrıntılı bir yasal düzenleme yapılması gerekmektedir.
298 sayılı Yasanın siyasi partilerin radyo ve televizyonla doğrudan propaganda yapması konusunu düzenleyen 52. maddesi ise, getirdiği düzenleme dışında bir propaganda türü olduğunda kuşku bulunmayan siyasi parti reklamlarının yayınına olanak tanımamaktadır. "
Karara göre, radyo ve televizyon kuruluşları, oy verme gününden önceki 24 saat dışındaki seçim döneminde 2954 ve 3984 sayılı yasalarla belirlenen ilkelere titizlikle uymak suretiyle yayınlarını sürdürecek.
Ayrıca, YSK tarafından seçim döneminin belirtilen bölümüyle ilgili olarak bu dönemin özellikleri göz önüne alınmak suretiyle bazı yazılı, ilgili yasal düzenlemelerde yer alan bazı kural ve ilkelerin radyo ve televizyon kuruluşlarına duyurulması gerekli görüldü. Bu kural ve ilkeler ise şöyle:
-Radyo ve televizyon kuruluşları, tek yönlü, taraf tutan yayınlar yapamayacak. Bu kuruluşlar yayınlarında demokratik kurallar çerçevesinde, kamunun siyasal beklentilerine cevap verecek şekilde siyasi partiler arasında fırsat eşitliğini sağlamak zorunda olacaklar.
-Yayınlarında adalet ve tarafsızlığa, yasalara uygun davranmakla yükümlü olan kuruluşlar, ırk, cinsiyet, sosyal sınıf veya dini inançları esas alarak yayın yapamayacak.
-Sözü edilen kuruluşlar, 298 sayılı yasanın 52. maddesi hükmü çerçevesinde siyasi parti propaganda konuşmaları dışında, propagandaya ilişkin yayın yapamayacak.
-Radyo ve Televizyon Kuruluşları, seçim döneminde siyasi parti ve adayların reklamlarını yayınlayamayacak.
-Radyo ve televizyon yayınları yönünden oy verme gününden önceki yirmidört saat içinde ise ilgili yasanın, "Seçimlerde oy verme gününden önceki yirmidört saat içinde her türlü haber, röportaj gibi programlar veya reklamlar yoluyla kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla siyasî bir partinin veya adayın lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyunu etkileyecek yayınlarda bulunulmasına izin verilemez. Bu yasaklara uymayanlar yayın ilkelerini ihlâl etmiş sayılırlar" kuralı uygulanacak.
Kararda, seçim döneminde yayın kuruluşlarının, tek yönlü, taraflı yayın yapamayacaklarının, yayınlarında siyasi partiler arasında fırsat eşitliğini sağlamak zorunda oldukları kaydedildi.
Kuruluşların, adalet ve tarafsızlığa uygun, yasalara saygılı biçimde yürütülecek yayınlarda, ırk, cinsiyet, sosyal sınıf veya dini inançları esas alarak, siyasi parti propaganda konuşmaları dışında, yalnızca bir siyasi partinin propagandasına yönelik yayın yapamayacağı, siyasi parti ve adayların reklamlarının yayınlanamayacağı da belirtildi.
