Dünyanın en eski medreselerinden biri olan Tunus'taki Zeytune Medresesi, yarım asırı aşkın süredir kapalıydı. Medrese 2014 yılında yeniden eğitim öğretime başladı. Zeytune'nin hocalarından Tunuslu alim, Dr. Ali Euchi Arapça Kitap Fuarı vesilesiyle geçtiğimiz hafta İstanbul'daydı. Bu medresede İmam Malik'in meşhur talebelerinden Ebû Hasan Ali bin Ziyad et-Tunûsî, Esed bin Fırat ve sembol isimlerden olan Sahnûn b. Abdisselâm b. Saîd'in yanı sıra “Sosyoloji ilminin kurucusu” kabul edilen Abdurrahman İbn Haldun, fakih İbn Arafe, mutasavvıf Ebu'l-Hasan eş-Şazeli, makâsıdcı Tahir b. Aşur ve daha birçok ilim adamı yetişmiş. Zeytune Tunus'un bağımsızlığını sağlayan Habib Burgiba tarafından kapatılmış. Medersenin atıl geçen yıllarının sadece Tunus için değil bütün İslam alemi için kayıp olduğunu belirten Dr. Ali Euchi, “Gençlerimiz çok kolay etkileniyor, kandırılıyor. Yanına gelip ilgilenen iki kelam eden teröristten etkilenip IŞİD'çi olabiliyorlar. Bugün yaşadığımız fenalıkların sebebini geçmişte bulabiliriz. İlim gittiğinde geriye zalimlik kalır” diyor. Euchi ile Tunus'taki Zeytune'yi ve Tunus'taki Osmanlı etkisini konuştuk.
Burası Sahabeler zamanından beri varolan, en eski medreselerdendir. Fas'taki Karavin ve Mısır'daki Ezher Medresesi'nden 300 yıl eskidir. Zeytune'de İmam Malik fıkhı okutuluyor.
İmam Malik normalde Medine'de yaşıyor, orada ders veriyordu. Ancak şimdi Medine'de İmam Hambeli mezhebi var. Tunus'ta ise İmam Malik okutuluyor. İmam Malik'in kitapları, talebeleri tarafından Tunus'a getiriliyor. Bu yolla Malikilik, Tunus'a ilk gelen mezheptir. İmam Sühnun aracılığıyla gelen kitap ise Tunus, Moritanya, Libya, Cezayir, Magrib'e ve Afrika'nın batısına kadar ulaşarak Maliki mezhebini yaydı.
Karşılaştırmalı dil araştırmaları yapıyorum. Kelam, tasavvuf, miras alanlarında dersler veriyorum.
Mimari eserlerinin yanı sıra ilim anında da gözle görülür bir etki var. Osmanlı zamanında Zeytune Medresesi en parlak günlerini yaşadı ve parmakla gösterilen, ilim alanına katkılar yapan Abdülhamid bin Badis gibi alimlerin çıkmasını sağladı. Osmanlı gittikten sonra Fransa hakimiyeti başladı.
Ülkenin kurucusu olarak bilinen kişi Habib Burgiba'dır. Fransa hakimiyetinde hiçbir kısıtlama yokken Burgiba başa geldiğinde Zeytune'yle birlikte bütün medreseleri kapattı. Bu sadece Tunus'un değil bütün İslam aleminin kaybıdır. Günümüzde, bu fetret döneminin ceremesini çekiyoruz. Türkiye'de de buna benzer olaylar yaşandı. Gençlerimiz çok kolay etkileniyor, kandırılıyor. Yanına gelip ilgilenen iki kelam eden teröristten etkilenip IŞİD'çi olabiliyorlar. Bugün yaşadığımız fenalıkların sebebini geçmişte bulabiliriz. İlim gittiğinde geriye zalimlik kalır.
Medreseler korkulacak yerler değil. İslam'ın en iyi anlaşılması için aracı olan, dini öğreten, alimler, hocalar yetiştiren okullardır. Yarım asırdan fazla kapalı kalan Zeytune Medresesi'ni yeniden eski günlerine döndürmek istiyoruz.
I. Selim ve Osmanlı olmasaydı Tunus Müslüman olmazdı. Çünkü İspanya Tunus'u işgal etmişti. Başta silahlar olmak üzere bütün kesici aletleri toplamışlar. Hatta kadınlar yeşilliklerini doğramak, yemek yapmak için belirlenen bölgelere gidiyordu. Osmanlı bizi bu zulümden kurtardı, İslam'ı her zaman muhafaza etmişlerdir. Tunus'ta bir kesim, Osmanlı'nın bu kurtarıcı rolünü es geçip tahakküm olarak değerlendiriyorlar. Bu olay onlara göre işgal. Tarihin analizini iyi yapamayan, cahil insanlar elbette var. Osmanlı Hanefi olmasına rağmen, hükümdarlığı boyunca bize o mezhebi dayatmadı. Bunun işgal değil fetih olduğunu anlamıyorlar.
