|

Batı'nın akademik tahakkümü

Akademide, Latinlerin 1970’lerde teorileştirdikleri ‘bağımlılık-dependency’ olmasa da, kendileri batı merkezli dünya görüşünün bir parçası olduğunu hissederek biraz daha ‘gönüllü bağımlılık’ tarzı bir ilişki geliştirdikleri söylenebilir.

Yeni Şafak
04:00 - 4/04/2016 Pazartesi
Güncelleme: 23:12 - 3/04/2016 Pazar
Yeni Şafak
İLLUSTRASYON: CEMİLE AĞAÇ YILDIRIM
İLLUSTRASYON: CEMİLE AĞAÇ YILDIRIM
-Doç. Dr. Mehmet Özkan

Kolombiya


Latin Amerika'da akademik hayata dışarıdan bakılınca aslında diğer bölgelere göre daha çok boyutlu ve derinlikli bir hava vermektedir. Özellikle İspanyolcanın zengin dili, ağır hakimiyeti ve en önemlisi sadece bir dil üzerinden koskoca bir dünya kurabilmiş olması dolayısıyla, Latin Amerika'da akademinin hem teorik hem de pratik açısından çok boyutlu geniş bir literatür sunması beklenir. Edebiyat alanında Maria Vargas Llosa, Gabriel Garcia Marquez gibi birçok yetkin isimleri yetiştiren kıtada akademik dünya her nedense son dönemde çok büyük isimler yetiştiremedi. Bunun genel olarak küresel alanda yaşanan entelektüel daralmayla doğrudan ilgili, fakat asıl sebepler kıtadaki akademinin yapısal sorunlarıyla da bağlantılı.



GÖNÜLLÜ BAĞIMLILIK

İlk olarak şunu belirtmek lazım ki Latin Amerika akademisi birçok üçüncü dünyada olduğu gibi yurtdışında, özellikle de Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılan doktoraya diğerlerinden çok daha fazla önem veriyor. Batı merkezli diplomaların artık dünyadaki ağırlığı on yıl öncesine göre aynı olmasa da Latin dünyasında bir kişinin batıda doktora yapması en azından %60 oranında daha kolay iş bulacağının garantisi olarak görülüyor. Batıyla yakın ilişkiler kuran, İngilizce makaleler yazan akademisyenler bunun bir sonucu olarak daha önde ve el üstünde tutuluyor.



Aslında bu şekilde bir yaklaşımın altında tam olarak Latinlerin 1970'lerde teorileştirdikleri 'bağımlılık – dependency' olmasa da, kendileri batı merkezli dünya görüşünün bir parçası olduğunu hissederek biraz daha 'gönüllü bir bağımlılık' tarzı bir ilişki geliştirdiklerini söyleyebiliriz. Çoğu üçüncü dünya ülkesinin akademik durumu elbette bundan farklı değil.



İKİYE BÖLÜNMÜŞ YAPI

İkincisi, Latin Amerika'daki üniversitelerin çoğunda hocaların doktorası yok. Doktora eğitimi kıtada çok pahalı olduğundan üniversitelerde en az masteri olan birçok kişi uzun yıllar öğretim üyeliği yapabiliyor. Doktora yapanların çoğu ise yurtdışında en iyi üniversitelerde çeşitli yurtdışı bursları sayesinde yapabiliyor. Bu yapısal sorun dolayısıyla Latin dünyasında akademi kendi içinde çok iyiler ve iyi olmayanlar diye pratik anlamda ikiye bölünmüş durumda. Bu süreçte ister istemez, yurtdışı doktoralı hocalar çok rahat dışarıda ve içeride yayın yapabilirken, diğerleri için çoğu zaman yerel dergiler hayatta kalma mücadelesinin verildiği yerlere dönüşüyor. Birde bu duruma İngilizce ya da başka bir yabancı dil bilmemeleri eklenince, akademisyenlerin çoğunluğunu oluşturan kitle aslında sıradan bir öğretmen ve bilgi aktarmanın ötesinde, günceli ve gündemi yorumlayan ve ajanda belirleyen bir konuma gelemiyor.



İNGİLİZCE'NİN ETKİSİ

Üçüncü bir nokta, Latin Amerika'da sayısız bir şekilde İspanyolca akademik dergi ve birçok yayınevi varken, yapılan araştırmalar çoğu akademisyenin daha çok İngilizce yayınları okumayı öncelediği ortaya çıkıyor. Ayrıca bazı araştırmalara göre kıtada İngilizce yazanlar daha saygın bir havayla gözlemleniyor. Bu durum aslında Türkiye ve dünyanın diğer birçok ülkesinde yaşanan durumun Latin Amerika'daki tipik yansımasından başka bir şey değil.


Dördüncü nokta kıtada kimin okunduğu meselesi. Latin Amerika'da akademisyenler en çok kimleri okuyor diye sorulduğu zaman iki boyutun ortaya çıktığını görebilir. Bir tanesi İngilizce yazanların okunması diğeri ise pratik ve uygulanabilir yayınları ve yazılar daha çok tercih etmeleri. Bu çerçevede kıtada en çok okunan dergilerin Foreign Policy ve Foreign Affairs olması ve hatta Foreign Affairs en Espanol ve Foreign Affairs LatinoAmerica adlarıyla aynı derginin iki farklı versiyonun kıtada yayımlanıyor olması bir tesadüften öte kıtadaki insanların ilgisini karşılamaya yönelik bir eğilim aslında.



KİMLER OKUNMALI

Son bir gözlem olarak, Latin dünyasında akademisyenlerin detay isteyen konuları çok sevdiklerini söyleyebiliriz. Belki de batı akademyasının doğrudan etkisinin bir sonucu olsa gerek, insanlar mikro düzeyde kalıp o konuyu sonuna kadar detaylı araştırmayı seviyor. Bu durum konuya ilgi duymayanlar için can sıkıcı olabilse de, bir çok akademisyen açısından yönetilebilir ve kontrol edilebilir bir yol olarak görülüyor.



Genel olarak Latin Amerika'nın akademisinin karakteristiklerini özetledikten sonra hala kimleri okumalıyız sorusunu soranlar olursa kendimce bir küçük liste verebilirim. Elbette herkesin listesi, önceliği farklı olacaktır ama şu isimlere bakmak kıtadaki genel trendleri anlamaya yardımcı olacaktır. Meksika'dan Jorge Costanada, Kolombiya'dan Arlene B. Tickner; Peru'dan Ferid Kahhat ve Hernando de Soto; Arjantin'den Carlos Escude, Atılio Boron, Monica Hirst; Brezilya'dan Fernando Henrique Cardoso, Monica Herz; ve Şili'den Luciano Tomassini. Siyasi analizleri dikkate alınarak çıkarılan bu listeye bir de edebiyatçılar eklenebilirse sanırım kıtayı anlamak isteyen gençler için iyi bir denge bulunmuş olur. İyi okumalar!


#batı
#latin
#amerika
8 yıl önce