|

Hammer Tarihi ilk kez çevriliyor

Cemil Meriç’in ‘Marks, Osmanlı’yı ondan öğrendi’ dediği meşhur tarihçi Hammer’in Osmanlı Tarihi, ilk kez bütün olarak Türkçeye aktarılıyor. Daha önce de Jorga ve Zinkeisen’i çeviren Nilüfer Epçeli, ‘Jorga, Zinkeisen ve Hammer’in 2000’li yıllara kadar çevrilmemiş olmasını tarihçiliğimiz açısından izah edemeyiz’ diyor.

Yeni Şafak ve
04:00 - 13/12/2017 Çarşamba
Güncelleme: 06:14 - 13/12/2017 Çarşamba
Yeni Şafak
Daha önce de Jorga ve Zinkeisen’i çeviren Nilüfer Epçeli, ‘Jorga, Zinkeisen ve Hammer’in 2000’li yıllara kadar çevrilmemiş olmasını tarihçiliğimiz açısından izah edemeyiz’ diyor.
Daha önce de Jorga ve Zinkeisen’i çeviren Nilüfer Epçeli, ‘Jorga, Zinkeisen ve Hammer’in 2000’li yıllara kadar çevrilmemiş olmasını tarihçiliğimiz açısından izah edemeyiz’ diyor.
CENGİZ ALĞAN

Yeditepe Yayınları, Jorga ve Zinkeisen’in Osmanlı Tarihi kitaplarının ardından yine önemli bir yayıncılık başarısına imza atıyor. Dünyaca ünlü tarihçi Hammer’in tarihi tam metin halinde ilk kez Türkçede yayınlanacak. Çeviriyi haber alır almaz çevirmen Nilüfer Epçeli ile gecesini gündüzünü verdiği Hammer çevirisini konuştuk.

Jorga’nın beş ciltlik, Zinkeisen’in yedi ciltlik Osmanlı İmparatorluğu Tarihi kitapları, tüm çevirilerinizin içerisinde yalnızca ikisi. Şimdi de Türkiye’de de oldukça meşhur tarihçi Hammer’in on ciltlik eserini çevirmekle meşgulsünüz. Ben projenin nasıl başladığını ve çok ciltli çevirilerin zorluğunu sorayım siz de Hammer çevirisinin ne durumda olduğunu da dâhil ederek cevaplayın.

Projenin fikri aslında 2005 yılında Jorga ve 2011 yılında Zinkeisen çevirilerini yayınladığımızda, Osmanlı İmparatorluğu tarihi üzerine Almanca yazılmış üç büyük eserin üçüncüsünü olan Hammer’i de çevirelim diyerek başladı. Hammer’i en sona bırakmamızın sebebi daha önce Fransızca tercümesinden yapılan eksik bir çevirisinin mevcut olması ve diğerlerine kıyasla on ciltten oluşması, dolayısıyla daha uzun sürecek olması idi. Zinkeisen ve Jorga ise daha önce hiç çevrilmemişti. Biz öncelikle bu eksikliği gidermek istedik. Çok ciltli çevirilerde en büyük sorun zaman ve maliyettir. Hammer’in Osmanlı İmparatorluğu Tarihinin sadece çevirisi yaklaşık bir buçuk yıl kadar sürecek. Buna, yayına hazırlanması sürecinde yapılacak okumalar, kontroller ve nihai olarak baskısı da eklenince süre ve maliyet daha da artacaktır.

HAMMER, ZINKEISEN VE JORGA

Hammer’in -kendisini bir Osmanlı tarihçisi sayanlar bile var- bugüne kadar hiç çevrilmemiş olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bugüne kadar çevrilmeyen eserler aslında Jorga ve Zinkeisen’in eserleri idi. Biz bu eksikliği giderdik. Hammer’i daha önce Mehmed Ata Bey, Fransızcasından ilaveli olarak tercümeye başlamıştı. Ancak tamamını bitirememiştir. Bizim amacımız, Hammer’i kendi yazdığı Almanca aslından tercüme etmektir. Yalnızca Hammer’in tamamının değil Jorga ve Zinkeisen’in de 2000’li yıllara kadar çevrilmemesini tarihçiliğimiz açısından hiçbir mantıkla izah edemeyiz.

Hammer’in Osmanlıca nüshasının, Mehmed Ata Bey tercümesiyle, yayınlandığını biliyoruz evet ancak Cumhuriyet döneminde latinize edilmemiş. Siz çalışmalarınız sırasında Ata Bey tercümesinden yararlanıyor musunuz? O Osmanlıca tercümeyi nasıl buluyorsunuz?

Ata Bey tercümesi çok iyi bir çeviridir, ancak Hammer’in eserinin tamamını tercüme edememiştir. Hammer’in eseri 1774’e kadar gelmesine rağmen Ata Bey tercümesi 17. Yüzyılın ortalarında sona erer. Ayrıca çeviri Osmanlı döneminde yapılmıştır ve Osmanlı Türkçesiyledir. Yeni harflere aktarılmıştır ama eksik ve yanlış aktarmalar vardı. Terimler ve isimler de yanlışlar okumaları görüyoruz. Ayrıca Latince ve İtalyanca ifadeler çevrilmemiştir. Bu eksikliklerden ve bir eseri orijinal dilinden çevirmenin her zaman daha doğru olmasından dolayı biz bu işe başladık. Bizim amacımız, bu eksikliği gidererek, okuyucularımıza Almanca aslına uygun, günümüz dilinde bir tercüme sunmaktır. Ata Bey tercümesine de gerektiği zamanlar bakacağız. Ancak amacımız tamamen özgün ve Almanca aslına dayanan bir çeviri ortaya çıkartmaktır.


AVRUPA’NIN BİZE BAKIŞI BU KİTAPLARDA

Birkaç farklı Osmanlı Tarihi bahsi geçince ister istemez soru doğuyor, biz okuyucular nasıl tasnif edeceğiz, hangisini daha yetkin ve kapsamlı olarak değerlendireceğiz?

Osmanlı İmparatorluğu Tarihi konusunda beş büyük eserden üçü Hammer, Zinkeisen ve Jorga’dır. Yazıldıkları dönemler göz önüne alındığında bu üç eser, birbirinin devamı olarak düşünülebilir. Hammer Tarihi 1827-1835 yılları arasında, Zinkeisen Tarihi 1840-1863 yılları arasında ve son olarak Jorga Tarihi de1912 yılında yayınlanmıştır. Kullandıkları kaynaklar açısından çok zengin bir arşiv oluştururlar ve bu kaynakların çoğu günümüzde artık bulunamamaktadır. Kapsamları açısından, Osmanlı İmparatorluğu tarihi hakkında özellikle tarihçiler ve araştırmacılar tarafından kullanılan kaynak eserler olarak değerlendirilmelidir. Özellikle Avrupa kaynaklarını ve Batı’nın bize bakış açısını bu kitaplardan öğreniyoruz.

Özellikle Hammer Tarihi’ne ilişkin sormak isterim. Bir dönem nasıl görüldüğünün net fotoğrafını veriyor elbette. Bugün için de geçerliliğini koruduğunu söylemek mümkün mü?

Hammer, eserini Avrupa ve Osmanlı kaynaklarını kullanarak kaleme almıştır. İlk büyük Osmanlı tarihidir. Osmanlı tarihi hakkındaki birçok genel hüküm onun eserinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca kendisinden sonra gelen tarihçileri de etkilemiştir. Hammer, Türkçe, Arapça, Farsçanın yanı sıra İtalyanca, Fransızca, Yunanca ve Latince dillerine de hâkimdir ve diplomatik tercüman olarak eğitim görmüştür. 1799 yılında ilk kez İstanbul’a gelmiş ve 1807 yılına kadar bu topraklarda yaşamış bir şahsiyettir. Bu dönemde Doğu Tarihi ve Edebiyatı ile ilgilenmiş ve eserine kaynak oluşturacak Osmanlı kaynaklarını toplamıştır. Hammer, Katolik olduğu halde mezarını tam bir İslam kabri olarak tasarlamış, mezar taşına “Merhum, herkesi bağışlayan, herkesi affeden Yüce Tanrı’nın merhametine sığındı. Üç dilin mütercimi Yusuf Hammer, ruhu şad ola” ibaresini yazdırmıştır.

HAMMER TARİHİ, BİR KAÇ YIL SONRA RAFLARDA

Son olarak Hammer çevirisinin müjdesini daha şimdiden veriyoruz, takriben ne zaman tamamlanacağı ve raflarda ne zaman yer alacağının müjdesini verebilirsek seviniriz.

Jorga’nın çevirisine 2002 yılında başladık, 2005 yılında yayınlandı. Zinkeisen ise hemen devamında 2006 yılında başlayıp, 2011 yılında yayınlandı. Zinkeisen’deki zorluklardan biri tamamen eski Gotik yazıyla yazılmış olmasıydı, dolayısıyla çeviri süreci daha uzun sürdü. Hammer’in çevirisine ise bu yıl başladık. Jorga ve Zinkeisen çevirilerini Prof. Dr. Erhan Afyoncu’nun editörlüğünde yayına hazırlayan ekibimiz bu konuda artık tecrübe sahibi olduğu için, Hammer’in Zinkeisen kadar uzun sürmeyeceğini düşünüyoruz. Şimdiden net bir şey söylemek zor ama Hammer Tarihi’nin birkaç yıl sonra okuyucularımızla buluşacağını düşünüyoruz.

#Kitap
#Hammer
#Tarih
#Cemil Meriç
6 yıl önce
default-profile-img