1916'nın 29 Nisan'ında, bugün Irak sınırları içinde yer alan Kûtu'l-Amâre'de kuşatılan İngiliz kuvvetleri Osmanlı ordusuna teslim olmuş, Tümen Komutanı General Charles Townshend dahil, 13.309 İngiliz askeri esir alınmıştı. Büyük Britanya, Amerikan Bağımsızlık Savaşı'ndaki 1783 Yorktown yenilgisinden beri ilk kez böyle bir mağlubiyet yaşamıştı.Bu durum İngilizler için çok büyük bir utanç vesilesi ve prestij kaybı oldu. 1. Dünya Savaşı'nda Çanakkale'den sonra son zaferimiz olan bu tarihi olay, ilk zamanlarda Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından her yıl kutlandı. Ancak aradan geçen zamanda küllendi, üzeri örtüldü. 100. yıldönümünü idrak ettiğimiz 2016 yılında unutulan/ unutturulan bu büyük zafer ve zaferin kahramanları nihayet tekrar gündeme geldi.İngilizlerin teslim günü olan 29 Nisan'da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Edoğan'ın himayesinde o güne ait belgeler ve objeleri içeren büyük bir sergi açıldı. Yine aynı gün Genelkurmay Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı'na bağlı Harbiye Askeri Müzesi'nde bir sergi açıldı. 100. Yılında Kut'ül Amare adlı sergide; başta esir alınan İngiliz subaylarının kılıçları, alay sancakları, Irak Cephesi komutanları Halil Kut Paşa, Sakallı Nurettin Bey, Kazım Karabekir ve Başkomutan Vekili Enver Paşa'ya ait kılıçlar, nişan ve madalyalar, Kûtu'l- Amâre için özel olarak hazırlanmış liyakat madalyaları, çeşitli belge ve fotoğraflar, kuşatma esnasında İngiliz Komutan Townshend ile Halil Paşa arasında karşılıklı yazılan Fransızca mektuplar gibi hepsi de orijinal olan tarihi eserler, bu dönemdeki yerli- yabancı basın haberleri, harita ve krokiler yer alıyor. Askeri Müze Kültür Sitesi Komutanlığı yetkililerinin büyük bir özveri ve titizlikle hazırladıkları sergide ayrıca esir alınan İngiliz General Townshend ve diğer subayların filme alınmış görüntüleri de ziyaretçilere izlettiriliyor. Sergi üç ay boyunca ziyarete açık kalacak.
Harbiye Askeri Müzesi'ndeki 100. Yılında Kûtu'l-Amâre sergisinde bu önemli güne ait pek çok askeri malzeme ve obje yer alıyor ancak bunlardan en önemlisi kılıçlar. Çünkü esir alınan İngiliz subaylara ait olan bu kılıçların uzun ve anlamlı bir hikayesi var. Tarihçi Muzaffer Albayrak'ın, # tarih dergisinin nisan sayısındaki yazısına göre kılıçların askeri müzeye geliş hikayesi şöyle: İngilizlerin teslim günü olan 29 Nisan 1916'da Harbiye Nazırı ve Başkomutan Vekili Enver Paşa, Kûtu'l-Amâre'yi kuşatan Türk ordusunun komutanı Halil Paşa'ya bir telgraf gönderir. Telgrafta, daha sonra askeri müzede korunmak üzere; esir alınan İngiliz subayların kılıçlarının birbirine karıştırılmadan, her birinin üzerine kime ait olduğunun ve birliğinin yazıldığı bir etiket konarak bu kıymetli hatıratın dağılıp kaybolmamasına özen gösterilmesini emreder. Kut'taki kılıç teslimi ciddiyyetle uygulanır. 30 Nisan günü 6. Ordu Komutanı Halil Paşa Kûtu'l-Amâre'ye gelerek, Townshend'ın ikamet ettiği eve gider. Mağlup komutan tabanca ve kılıcını Halil Paşa'ya uzatır ancak Halil Paşa büyük bir nezaketle, “Şimdiye kadar olduğu gibi yine ve daima sizin olarak kalacaktır" diyerek uzatılan kılıç ve tabancayı almaz. Diğer subayların kılıçlarını 3. Türk Alayı Komutanı Nazmi Bey teslim alır. Fakat esir alınan subay sayısı kadar kılıç teslim alınmaz. Kılıçların eksik çıkmasının iki sebebi vardır. Birincisi emre rağmen kılıcını teslim etmek istemeyen subayların kılıcını tahrip etmesi, ikincisi kasabaya giren Türk subaylarından bazılarının hatıra olmak üzere İngiliz subaylardan kılıç alması. Tam olarak teslim alınmasa da ele geçirilen İngiliz kılıçları İstanbul'a gönderilir.
“Enver Paşa'nın takdir edilecek bir hassasiyet ve öngörüyle bu kılıçların koruma altına alınarak askeri müzeye gönderilmesine vesile olması, 100 yıl sonra bu tarihi olayın kıymetli bir hatırası olarak kılıçları görme imkanını bize bahşetti" diyen tarihçi Muzaffer Albayrak, bu kılıç meselesinin sonrasını da Osmanlı Arşivi'nden araştırmış. Ulaştığı bilgileri şöyle anlatıyor: “Kûtu'l-Amâre'den 3 yıl sonra 1919'da İngilizler İstanbul'u işgal ettiklerinde kılıçların peşine düşüyorlar. Adamlara nasıl dokunmuşsa, 'İngiliz subaylarından almış olduğunuz kılıçlar nerede?' diyorlar. Muhatapları harbiye nezareti ama onlar direk sadarete soruyor ve ısrarla cevap istiyorlar. Sadaret ne yapsın, harbiye nezaretine soruyor. O tarihteki harbiye nazırı, 'Askeri müzeden soruldu, askeri müzede böyle bir kılıç olmadığı cevabı verildi. Daha sonra, 1916 tarihinde bölgede bulunan Osmanlı ordusunda görev yapmış subaylara soruldu. Onlardan da, evet, kılıçlar alınmıştı ancak Bağdat'a gönderildi. Ondan sonraki akıbetleri bilinmiyor cevabı alındı.' diyor. Bizimkiler kesinlikle safa yatmışlar ve İngilizleri uyutmuşlar. Çünkü kılıçlar İstanbul'a geldi ve o zaman sergilendi. Haberimiz yok deyince kılıçlar müzede kalmış ve bugüne kadar gelmiş oldu. Şayet o gün bir aklı evvel, evet geldi, müzede muhafaza ediliyor falan deseydi bugün bu kılıçlar belki elimizde olmayacaktı, İngilizler alacaktı. Çünkü onlar için son derece büyük bir prestij kaybıdır bu."
Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı'nda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın himayesinde gerçekleştirilen Kûtu'l-Amâre sergisi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başbakan Ahmet Davutoğlu, Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar'ın katılımıyla 29 Nisan Cuma günü açıldı. Yaklaşık 2 bin 500 davetlinin katıldığı sergi, Kûtu'l-Amâre ve öncesinde gerçekleşen Selman-ı Pak gibi savaşları konu alıyor. Kûtu'l-Amâre ile ilgili geniş bir bilgilendirmenin yer aldığı sergide; muharebeyi ve bölgenin durumunu gösteren bir maket, o güne ait yerli- yabancı basında çıkan haberler, karikatürler, kartpostallar, bu olayla ilgili yazılmış yerli- yabancı kitaplar, cephedeki komutanlara ait günlükler, haritalar, tebligatlar ve esirlere ait objeler bulunuyor. Kültür Bakanlığı tarafından desteklenen ve Yeditepe Yayınları tarafından gerçekleştirilen serginin küratörü Yasin Tütüncü, Lütfi Kırdar'daki serginin bir günlük olduğunu ancak daha sonra halkın ziyaretine açılacağını söylüyor. Serginin gezici bir sergi olduğunu belirten Tütüncü, “Lütfi Kırdar'da, Kûtu'l-Amâre üzerine 10 mayısta uluslar arası bir sempozyum var. O zaman sergi tekrar gezilebilecek. Sempozyumdan sonra sergimiz Konya'ya gidecek. Orada da iki durağı olacak. Daha sonra Ankara'ya gelecek ve paneller eşliğinde gösterilecek. Ardından İstanbul'da olacak ve Beyazıt Nadir Eserler Kütüphanesi'nde yaklaşık 2 ay boyunca ziyarete açık kalacak" diyor.
