Türk müziğinin nirengi taşlarından biri Dimitri Kantemiroğlu. 17. yüzyılda İstanbul’da 22 yıl yaşamış bir Boğdan Prensi... Aynı zamanda müzisyen, besteleri, icraları var. İstanbul’daki müzisyenleri biliyor. Türk musikisinin şeceresini tutuyor. O dönemlerde yazılı nota yok. Müzisyenler kulaktan kulağa ustalarını dinleyerek eserleri taşıyorlar. Kantemiroğlu, bu notaların makamların da kaydını tutuyor. Bu kaynağa da ‘Kitabu’ilmi’l-mûsiki ‘alâ vechi’l-hurûfât’ adını veriyor. Bu kaynak Türk musikisinin temellerinden biri.
Eser, bugüne Kantemiroğlu Edvar’ı olarak geliyor. Öncelikle edvâr’ın ne olduğunu anlatmak gerekiyor. Edvâr müzik teorisi kitabı anlamına geliyor. Eski edvâr sahipleri müzik teorilerini hep birtakım daireler çizerek izah etmişler. Dairelerin içine de makamları yerleştirmişler. Bugüne kadar araştırmacıların, akademisyenlerin ve müzisyenlerin başvurduğu bir kitap olan Kantemiroğlu Edvârı bu kez İstanbul Şehir Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi Dekan Vekili Prof. Dr. Cem Behar tarafından neşrediliyor. Cem Behar, Türkiye’de özgün musiki araştırmaları olan ender hocalardan biri. Yaptığı bu şerhe ‘Kan Dolaşımı Ameliyat ve Musiki Makamları adını veriyor.
Bu ismi vermesinin elbette özel bir nedeni var. Şerh etmenin edebi anlamını hepimiz biliyoruz. Bir eseri okuyup yorumlamak. Şerhin bir de tıbbi anlamı var. Tıpta teşrih deniliyor. Buradaki şerhten kasıt bir bedeni kesip açıp içine bakmak. Eğer beden canlıysa buna ameliyat deniliyor. Ölüyse otopsi. Diyeceksiniz ki bunların musikiyle ne alakası var. Cem Behar, Kantemiroğlu’nun tıpkı hekimler gibi Türk musikisinin içini açıp şerh ettiğini, ameliyat ettiğini söylüyor kitapta. Behar da Kantemiroğlu Edvarı’nın içini açıp bakıyor. Türk musikisiyle ilgili ne var ne yok ortaya döküyor. Bugüne kadar bu incelikte yapılmış bir araştırmayla karşılaşmamıştık. Türk musikisiyle ilgili aklınızdaki sorulara cevap bulacağınız bir eser.
Kantemiroğlu Edvarı’nın önemi nereden geliyor? Osmanlı Türk musikisinde bu eseri bu kadar mühim kılan nedir? Can alıcı soru bu. Bu eserden daha önce yazılan musiki kitapları evrensel müzik teorisi üzerine yazılmış. Oysa Kantemir ilk defa bir imparatorluğun o da sadece İstanbul’da icra edilen musikisini enine boyuna ele alıyor. Yani Kantemiroğlu Edvarı, Osmanlı Türk musikisine mahsus ilk müzik teorisi kitabıdır. Bu kitap İstanbul’da çalınan müziğin teorisini anlatıyor. Bu yüzden bazıları Türk müziğine İstanbul müziği diyor. Bunda bir hata yoktur. Dolayısıyla kökleri çok sağlam olan bir edvar kitabı.
