2011 yılında dünya akaryakıt devi Exxon Mobil'i geçerek dünyanın en değerli firması olmayı başaran Apple tahttaki yerini iki yıl boyunca korumuş ve dahası 2012 yılında iPhone 5'in çıkışıyla birlikte zirve noktaya erişerek 600 milyar dolar barajını aşmıştı.
Fakat iktisadi prensiplerin doğası gereği zirveye eriştiği Ekim 2012'den sonra düşüşe geçen Apple, 2013'ün başı itibarı ile toplamda %38 oranında değer kaybetmiş ve yerini kısa süreliğine de olsa yeniden Exxon Mobil'e devretmişti.
Ardından iPhone 5S'in gelişininin yaklaşmasına paralel eskisi kadar olmasa da yine bir büyüme trendi yakalayan Apple birincilik koltuğunu geri almış ve bir daha da o günden bugüne kadar kaptırmamıştı. Bununla beraber birinciliğini sürdürmesinin sebebi sadece kendilerinin büyümesi değil dünyada akaryakıt fiyatlarında yaşanan düşüş. Ki zaten son veriler eşliğinde baktığımızda Exxon'un 2015 yılını 300 milyar dolar seviyesine kadar gerileyerek Apple, Alphabet/Google, Microsoft ve Berkshire'ın gerisinde 5. sırada bitirdiğini görüyoruz ki bu akaryakıt devinin 1999 yılından beri ilk kez yaşadığı bir durum. Neyse konumuz Exxon Mobil değil en nihayetinde. Bu ayrıntıyı verme sebebimiz Exxon'un Apple için artık bir tehdit olmaması.
Tabii ki Google! Ya da Google demeyelim de Alphabet diyelim. Ne de olsa bildiğimiz gibi artık Google Alphabet'in alt iştiraklerinden birisi. İşte bir yanda Apple'ın yaşadığı gerileme diğer yanda Alphabet'in yükselişi derken Apple uzun bir süreden ber ilk kez koltuğu devretme tehlikesi ile karşı karşıya. Ama daha da önemlisi şu ki, Apple bu kez ikinciliğe düşerse bir daha birinciliği kazanması hiç de kolay olmayacak. Bunun sebebi, küresel çapta artık akıllı telefon satışlarının doyuma ulaşmış oluşu. Yani eskisi kadar çok satış gerçekleşmiyor. Ki bildiğimiz gibi yavaşlayan büyüme Çin pazarını dahi etkilemeye başladı artık. Apple'ın da gelirlerinin yarısından çoğunu iPhone'dan elde ettiğini düşünürsek tablo netlik kazanır. Diğer yandan Exxon Mobil akaryakıt alanında hizmet verdiğinden siyasi konjonktürle de oldukça yakın bir ilintiye sahip. Haliyle farklı sebeplerden ötürü petrol fiyatlarının düşmesi Exxon Mobil'i de anında etkiliyor haliyle. Bununla beraber Alphabet, Microsoft (ve hatta yükselen değerler Amazon ile Facebook) teknoloji alanında hizmet verdiğinden keskin bir gerileme yaşama ihtimalleri çok daha düşük. Dahası Alphabet aralarında Google'ın da olduğu teknolojinin pek çok farklı dalında faaliyet gösterdiğinden ve Apple kadar donanım satışına bağımlı bir firma olmadığından daha istikrarlı bir büyüme sergiliyor.
Apple geçtiğimiz yıla 640 milyar dolarlık firma değeriyle başlamış, baharda 750 milyara çıkarak rekor kırmış, bunun ertesinde ise yine aynı yazımızın başında belirttiğimiz gibi sınıra dayandığından düşüşe geçerek yeniden 600 milyar dolar seviyesinde gerilemişti. iPhone 6S taleplerinde yaşanan gerileme neticesinde kaybını sürdüren Apple'ın halihazırdaki değeri ise 535 milyar dolar.
Duyurusunun gerçekleştiği günden bugüne kadar geçen süre içerisinde devamlı yükseliş gösteren Alphabet ise 485 milyar dolara erişerek tarihinde ilk kez ikinci sıraya yükselmenin yanında Apple ile arasındaki farkı da oldukça kapattı. iPhone 5se'nin çıkışının Mart/Nisan gibi olacağını düşünürsek kuvvetle muhtemel Alphabet bu iki aylık süreçte ya Apple'ı geçmeyi başarır ya da ensesinin dibinde biter. Apple'ın iPhone 5se'nin çıkışıyla birlikte farkı yine açması muhtemel olsa da yukarıda belirttiğimiz akıllı telefon pazarının daralması vb. gibi sebeplerden ötürü artık rakipleriyle farkı açması çok zor. Hatta Ekim ayında yapılacak iPhone 7'nin çıkışına kadar birinciliğin birkaç kez el değiştirmesi de muhtemel.
Beri taraftan Microsoft'un da son dönemde istikrarlı bir şekilde büyüme yakaladığını atlamamamız gerek. Windows 10 ile birlikte tekil bir ekosistem oluşturma yolunda oldukça ciddi mesafeler kaydeden yazılım devi 450 milyar dolar seviyelerine erişti ki 600 milyar doları gördüğü 1990'lardaki altın çağından sonra en iyi dönemi bu dönem. Dahası yükselişi sürüyor ki muhtemelen bu yılı 500 milyar seviyesini geçerek tamamlayacak.
Apple halihazırda halen dünyanın en değerli firması. Bununla birlikte 'kurumsal değer' bazında Alphabet Apple'ı
. Kurumsal Değer dediğimiz şey, firmanın özsermaye değeri ile net borcunun (borcu nakitten çıkardığımızda kalan tutar) toplanmasıyla elde edilen bir diğer önemli değerlendirme faktörü. Basit bir dille ifade edecek olursak, kurumsal değerin daha iş faaliyetlerine dönük ve mevcut faaliyetlerden hareketle geleceğe yönelik daha somut ipucu sunan değerlendirme biçimi olduğunu söyleyebiliriz. Apple'ın kurumsal değeri an itibarı ile 393 milyar dolar olarak hesaplanırken, Alphabet ise 420 milyar dolarla ilk sıranın sahibi.
- Tarihte 500 milyar dolar firma değerine erişebilen sadece. Bunlar Aramco, PetroChina, China Mobile, ICBC, Exxon Mobil, Microsoft, Cisco Systems, Intel, General Electric ve Alphabet/Google. Bunların içerisinde ilk dört firmayı devlete ait olduğundan karşılaştırma dışı bırakabiliriz. Listenin kalan 6 firması içerisinde 600 milyar barajına erişen ise sadece Apple ile Microsoft. 700 milyar dolara erişen (752 milyar dolar) tek firma ise Apple. Devlet/özel toplu değerlendirdiğimiz ise rekorun sahibi 5 Kasım 2007 tarihinde 1 trilyon dolara erişen. İkinci sırada 781 milyar dolarla Aramco (2006) gelirken, Apple ise üçüncülüğün.
- Tabii bu değerlerin sadece marka değeri olduğunu da gözden kaçırmayalım. Yani işin içerisinde kar vb. gibi diğer parametreler yok. Zaten böyle değerlendirsek devlet kurumlarının hepsi liste dışı kalır ister istemez. Keza dolar/enflasyon etkisi de burada ele almadığımız bir diğer veri. Bunu da işin içine katmış olsak listedeki sıralamada değişir. Örneğin 1999 yılında 618.9 milyar dolarla rekor değere erişen Microsoft'un o zaman eriştiği bu değer dolar/enflasyon paralelinde ele alsak 2015 yılının 879 milyar dolarına karşılık gelecekti.
Sonuç şu ki, Apple için artık altın günlerin geride kalmaya başladığını söylememiz mümkün. En azından iPhone'a bağlı olarak bu böyle. Yarın öbür gün elektrikli arabası vs. çıktığında yahut başka bir daldan patlama yaparsa tabii ki işler değişebilir ama mobil pazarda erişebileceği noktaya erişti ve düşüşe geçti. Tabii buradan 'Apple'ı başarısız bulduğumuz' gibi bir sonuç çıkarmayın. Bilakis tarihin kesinlikle en başarılı firmalarından birisi kendileri. Pazarlamasından, marka sadakati oluşturmaya, tekil ekosistem ve buna paralel yazılım/donanım mükemmelliğinden, fiyatlandırma stratejilerine kadar neredeyse kusursuz biçimde ve tıkır tıkır işleyen bir 'Amerikan Rüyası' Apple. Ama işte, pazar artık doygunluğa eriştiğinden yapacak birşey kalmadı. Kısacası ana yol bitti patika başladı ve takdir edersiniz ki burada ilerlemek çok daha zor.
Diyeceğimiz o ki, Apple artık ya Alphabet'in yaptığı gibi yeni bir yol ya da yollar açacak kendisine ya da geriye düşmese dahi rakipleriyle başa baş biçimde mücadele etmeye alışacak. Velhasıl rekabet iyidir. Ne de olsa aynı bizler gibi firmalarda da geçilme riski tedirginliğe sebep olur ve bu da ortaya daha iyi şeyler koyabilmek yolunda daha çok motive eder insanı.
Evet; bekleyip görelim bakalım...
Ekonomik verileri WSJ'den ve Financial Times'tan toparladık. Sırasıyla
ve
erişebilirsiniz.
