Ölen kişilerin tamamı sigortalı olsa da ölüm nedeniyle yapılan yardımlar ölen kişinin statüsüne göre değişmektedir. Garip ama mevcut mevzuata göre bazılarının ölüsü daha kıymetli. Ayrıca, bazılarının ölüm yardımı maaş katsayısındaki artışa göre belirlenmekteyken, maaş katsayısındaki artıştan etkilenmeyen büyük bir kesim de bulunmaktadır. İsterseniz nasıl olduğunu izah edelim.
3671 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyelerinin Ödenek, Yolluk ve Emekliliklerine Dair Kanun'un Ölüm Yardımı başlıklı 7. maddesinde; “Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin ölümleri halinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile ek ve değişikliklerine göre en yüksek devlet memurunun almakta olduğu aylığın (ek gösterge dahil) 12 aylık tutarı ölüm yardımı olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi bütçesinden usulü dairesinde ve re'sen ödenir.
Yasama Organı üyeliği sona erenler için bu yardım ölüm tarihi itibariyle birinci fıkraya göre hesaplanacak miktarın yarısı tutarında olmak üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi bütçesinden ödenir. Bu madde uyarınca ölüm yardımı yapılanlara diğer mevzuat hükümleri ile öngörülen ölüm yardımları yapılmaz. Bu maddenin tatbikinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 208'inci maddesi hükümleri uygulanır” hükmüne yer verilmiştir.
Bu hükme göre milletvekili iken vefat edenler için 9500 * 0,088817 = 843,76; 843,76*12 = 10.125 TL ölüm yardımı yapılacaktır. Ancak, milletvekilliği sona erenlerin ölmesi halinde ise 10.125/2 = 5.063 TL'dir.
657 sayılı Kanun'un ölüm yardımı ödeneğini düzenleyen 208'inci maddesinde; “Devlet memurlarından; memur olmayan eşi ile [ikiden fazla dahi olsa] aile yardımı ödeneğine müstahak çocuğu ölenlere en yüksek devlet memuru aylığı (ek gösterge dahil) tutarında, memurun ölümü halinde sağlığında bildiri ile gösterdiği kimseye, eğer bildiri vermemiş ise eşine ve çocuklarına, bunlar yoksa ana ve babasına, bunlar da yoksa kardeşlerine en yüksek devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) iki katı tutarında ölüm yardımı ödeneği verilir. Ölüm yardımı ödeneği, hiçbir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ve ödeme emri aranmaksızın saymanlarca derhal ödenir. Bu yardım borç için haciz edilemez” hükmüne yer verilmiştir.
Bu hüküm gereğince ölen devlet memuruna 9500 * 0,088817 = 843,76; 843,76 * 2 = 1.688 TL tutarında ölüm yardımı ödenecektir.
Ayrıca, 5510 sayılı Kanun'un 37'nci maddesi gereğince gerekli şartlar yerine getirilmişse yukarıda belirtilen 1.688 TL'nin yanında ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 2015 yılı için belirlenen 489 TL tutarındaki cenaze ödeneği de verilecektir.
399 sayılı KHK'nin II sayılı cetvelinde belirtilen sözleşmeli personelin ölüm yardımı memurlarınkinden daha yüksek belirlenmiştir.
Sözleşmeli personelin, eşinin ve bakmakla yükümlü olduğu ana, baba ve çocuklarının doğum, ölüm yardımı ve cenaze giderleri hakkında kadroları ekli 1 sayılı cetvelde gösterilen personelin tabi olduğu hükümler uygulanmakta, ancak ölüm yardımının hesabında ilgililerin temel ücretleri esas alınmaktadır.
Bu hükme göre sözleşmeli personelin unvanına göre ölüm yardımı farklı farklı belirlenmektedir. Yani memur unvanlı bir personelle mühendis unvanlı bir personelin ölüm yardımı farklı olarak düzenlenmektedir. Buna göre, 2016 yılında mühendisin temel ücreti 3.980 TL olarak düzenlenmişse sözleşmeli personelin ölmesi halinde yakınlarına 3.980 *2= 7.960 TL ölüm yardımı ödenecektir. Şayet ölen sözleşmeli personelin unvanı memur ise ölen sözleşmeli personelin yakınlarına 3.105*2 = 6.210 TL ölüm yardımı ödenecektir.
5510 sayılı Kanun'un evlenme ve cenaze ödeneği başlıklı 37'nci maddesinde; “İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri, malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup da ölen sigortalının hak sahiplerine Kurum Yönetim Kurulu'nca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden cenaze ödeneği ödenir. Cenaze ödeneği, sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir. Cenaze ödeneğinin üçüncü fıkrada sayılanlara ödenememesi ve sigortalının cenazesinin gerçek veya tüzel kişiler tarafından kaldırılması durumunda, üçüncü fıkrada belirtilen tutarı geçmemek üzere belgelere dayanan masraflar, masrafı yapan gerçek veya tüzel kişilere ödenir. 4'üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan ölenlerin hak sahiplerine kendi kurumları tarafından ilgili mevzuat gereği ölüm yardımı hariç cenaze gideri, cenaze nakil gideri ödeneği veya bu mahiyette bir ödemenin yapılması halinde, Kurum tarafından cenaze ödeneği ödenmez” hükmüne yer verilmiştir.
Bu hüküm çerçevesinde; 2016 yılı için Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulu'nca belirlenen ve Bakan tarafından da onaylanan cenaze ödeneği 489 TL'dir. Bu tutar yılda bir defa belirlenir ve maaş katsayısındaki artıştan etkilenmez. Ancak, 5434 sayılı Kanun kapsamında olan emekliler için ödenecek ölüm yardımı tutarı ise 5434 sayılı Kanun'un ek 4'üncü maddesi gereğince emeklinin bir aylık tutarı kadardır.
Görüleceği üzere, ölüm yardımı ölen sigortalıdan sigortalıya değişmekte ve kimine 10.125 TL, kimine 1.688 TL, kimine de 489 TL ödenmektedir. Bu işin adil olup olmadığını hiçbir yorum yapmadan okuyucuların takdirine bırakıyoruz.
