Vekâleten yapılan atamalarda ve ödenen vekâlet aylığında zaman zaman sorun yaşanabilmektedir. Bu yazımızda konuyu birçok açıdan açıklamaya çalışacağız.
657 sayılı Kanunun 175 inci maddesinde yer alan;kurum içinden veya diğer kurumlardan vekalet edenlere vekalet aylığı ödenebilmesi için, vekilin asilde aranan şartları taşıması zorunludur” hükmü vekalet aylığı ödemesini düzenlemiştir. Buna göre asilin tüm şartlarını taşımayanların vekaleten atanmasına herhangi bir engel olmayıp sadece ödeme yapılması mümkün değildir. Nitekim bu konuda Devlet Personel Başkanlığının benzer görüşleri de bulunmaktadır.
Örnek vermek gerekirse 6400 ek göstergeli bir genel müdürlüğe atanabilmek için 657 sayılı Kanunun 68/B maddesi gereğince 12 yıllık hizmet gerekmektedir. 12 yıllık hizmeti olmayan üniversite mezunu bir personel bu göreve vekaleten atanabilir ancak herhangi bir ücret alamaz.
Asilde aranan şartların vekilde de bulunması halinde vekalet aylığı ödemesi yapılacağı hususu uygulamada yanlış anlamalara sebep olabilmektedir. Sayıştay’ın vermiş olduğu kararlar bu konuda belirleyici olmaktadır. Bu kararlar doğrultusunda işlem yapılması ileride doğacak sıkıntıları önleme açısından son derece önemlidir.
Vekalet aylığı ödenmesinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 86, 174 ve 175 inci maddeleridir. Ayrıca, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile zam ve tazminat ödemelerini düzenleyen yan ödeme kararnamesidir.
Vekalet aylığı ödenmesinde en fazla tereddüt edilen konu ise asilde aranan şartların vekilde de aranmasında oluşmaktadır. Hangi özellikler bu kapsama girmektedir. İşte Sayıştay vermiş olduğu aşağıdaki kararda bu konuya açıklık getirmiştir.
Bu kararda şu ifadelere yer verilmiştir; Kurum içinden veya diğer kurumlardan vekalet edenlere vekalet aylığı ödenebilmesi için, vekillerin, genel ve ilgili özel mevzuatı uyarınca asaleten atanmada aranan tüm şartları (asaleten atanmada sınav şartı aranılan kadro veya görevler için bu sınavlara girebilme hakkının elde edilmiş olması dahil) bir arada taşımaları şarttır. Ayrıca teknik öğrenim gerektiren müdürlüklere yapılacak atamalar dışında, diğer müdürlükler için son müracaat tarihi itibariyle iki yılı uzman, sivil savunma uzmanı, şef, ayniyat saymanı, kontrol memuru, eğitmen ve muhasebeci kadrosunda çalışmış olunması şartı aranmaktadır.
…. Genel Müdürlüğünde şube müdürü görevini vekaleten yürüten bazı personel; teknik öğrenim gerektiren müdürlüklere yapılacak atamalar dışında, diğer müdürlükler için aranan son müracaat tarihi itibariyle iki yıl süreyle yukarıda açık olarak sayılmış olan görevlerde çalışmış olma şartını yerine getirmediklerinden şube müdürleri için öngörülen zam ve tazminatlar ödenemeyecektir.
İşçi Personel Şube Müdürlüğüne 657 sayılı Kanun’un 68’inci maddesinin (B) bendi ve 86’ncı maddesi gereğince görevlendirildiği, adı geçen kişinin 2000 yılında iki yıllık yüksek okuldan mezun olduğu, dolayısıyla asilde aranan şartları taşıdığı sorumlularca ifade edilmişse de; Mahalli İdareler Personelinin Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına Dair Yönetmelik Geçici 1’inci maddesinde, Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına Dair Genel Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği 18/4/1999 tarihinde görevde bulunan ve aynı tarih itibarıyla iki yıllık yükseköğrenim mezunu olanlar, diğer koşullara sahip oldukları takdirde 7 nci maddenin uygulanması bakımından dört yıllık yükseköğrenim mezunu kabul edileceği hüküm altına alınmıştır. Adı geçen kişi iki yıllık yüksek öğrenimini 18.04.1999 tarihinden sonra bitirmiş olup, öğrenim şartını taşımadığından savunmalar kabul görmemiştir. Bu itibarla, … Genel Müdürlüğü’nde şube müdürlüğü görevini vekaleten yürüten bazı personele, müdür kadrosuna atanabilmeleri için aranan şartları taşımamalarına rağmen şube müdürleri için öngörülen zam ve tazminatların ödenmesi sonucu neden olan ….TL kamu zararının ilgililerden tahsil edilmesi gerekmektedir.
Vekaleten yapılan atamalarda ek ödemeden hangi şartlarda yararlanılacağı 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 9 uncu maddesinin beşinci ve altıncı fıkralarında belirlenmiştir. Buna göre; “Birinci fıkra kapsamına giren personelden; kurumlarınca bir kadroya kurum içinden veya kurum dışından vekalet ettirilenlere, vekaletin 657 sayılı Kanunun 86 ncı maddesine istinaden yapılmış ve bu hususun onayda belirtilmiş olması, vekalet görevinin Bakanlar Kurulu kararı veya müşterek karar ile atama yapılması gereken kadrolar için ilgili bakan, diğer kadrolar için asili atamaya yetkili amir tarafından verilmesi, vekalet eden personelin asaleten atanmada aranan tüm şartları (asaleten atanmada sınav şartı aranılan kadrolar için bu sınavlara girebilme hakkının elde edilmiş olması dahil) taşıması kaydıyla vekalet ettikleri kadro için öngörülen ek ödemenin asli kadroları için öngörülen ek ödemeden fazla olması halinde, aradaki fark, vekalet görevine başlanıldığı tarihten itibaren ve bu görev fiilen yapıldığı sürece ödenir. Ancak, mehil müddeti, yıllık izin, mazeret izni, hastalık ve refakat izni, geçici görev, vekalet, görevden uzaklaştırma, hizmet içi eğitim, seminer ve kurs nedenleriyle görevlerinden ayrılanlara vekalet edenlere bu şekilde ödeme yapılmaz.
Ücret ve tazminatları ek 10 uncu maddeye göre ödenenlere, 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kanuna ekli (III) sayılı Cetvelde sayılan düzenleyici ve denetleyici kurumlarda görev yapan personele ve bir kadroya açıktan vekil olarak atananlara bu madde uyarınca ek ödeme yapılmaz.” denilmek suretiyle de, bir kadroya vekalet ettirilenlere, vekalet ettikleri kadro için öngörülen ek ödemenin asli kadroları için öngörülen ek ödemeden fazla olması halinde aradaki farkın, vekalet görevine başlanıldığı tarihten itibaren ve bu görev fiilen yapıldığı sürece ödeneceği belirtilmiştir.
657 sayılı Kanuna göre makam tazminatı ödemesi yapılabilmesi için makam tazminatı olan kadrolara asaleten atama yapılması gerekmektedir. Ayrıca, vekalet maaşı kalemleri arasında makam, görev veya temsil tazminatı yoktur. Nitekim bu konudaDanıştay 11. Dairesinin E: 2004/3562, K: 2006/4996 sayılı kararında da benzer ifadelere yer verilerek makam tazminatı talepli dava reddedilmiştir. Buna göre, makam tazminatlı bir göre ne kadar süreyle vekalet edilirse edilsin makam tazminatına hak kazanılamayacağı gibi vekalet ücreti olarak da ödeneme yapılamaz.
Daha önceki yazılarımızda da belirtmiş olduğumuz üzere hizmetlinin memur kadrosuna teknisyenin mühendis kadrosuna vekalet etmesine engel bir mevzuat düzenlemesi yoktur. Ancak, Devlet Personel Başkanlığı bu konuda farklı düşünmektedir. Vermiş olduğu bir görüşte; İlk defa kamu hizmetlerine personel alımı veya unvan değişikliği yoluyla atanılabilecek, idari sorumluluk ve yetki kullanımı gerektirmeyen, boş kaldığı takdirde idari işleyişte ve kamu hizmeti sunumunda aksamaya yol açmayacak nitelikteki kadrolara ait görevlerin vekâleten gördürülmesinin uygun olmadığı, bunun yerine söz konusu kadroların ilk defa kamu hizmetlerine personel alımı veya unvan değişikliği yoluyla doldurulması gerektiğini ifade etmiştir. Dolayısıyla bu şekilde yapılan vekaleten atamalarda da ücret ödenemeyecektir.
