Ne yazsam derken Afrika zirvesi için Türkiye''de bulunan Sudan Cumhurbaşkanı Beşir el-Fuad haberleri düştü önüme. Sudan''a üç yıl önce gitmiştim. Burada şubat soğuğu hüküm sürerken orada neyse ki dayanılabilir bir sıcaklık (şimdiki İstanbul gibi) vardı. Sudan, Afrika''nın toprak olarak bu en büyük ülkesi, 600''e yakın etnik grup ve dili barındırıyor. Darfur bölgesindeki petrol kaynakları ve zenginlikler de etnik farkların ötesinde iç savaşları besleyici nedenleri oluşturuyor. Sudan çok önemli petrol rezervlerine sahip ama bunların çıkarılması ile ilgili hakları önümüzdeki 40 yıl için Çin''e vermiş durumda. Ayrıca Kuzey Avrupa ülkeleri de Sudan''da bir hayli etkili. Bu sebep zaten tek başına Amerika''nın nezdinde Sudan''ı terörist ve tehlikeli ilan etmeye yeterli. Böyle bir durumda da Sudan''da insan hakları ihlallerine göz yumulamıyor.
Beşir el-Fuad Sudan''ın Turabi''den sonraki cumhrubaşkanı. Ülkesinde seveni de sevmeyeni de çok. Sevmeyenler cumhurbaşkanının aleyhinde çok rahat konuşabilme özgürlüğüne sahip. Onunla ilgili ağır eleştirilerin yapıldığı bir öğrenci forumunu izlerkenki şaşkınlığımız karşısında kız öğrencilerden Maha şöyle bir açıklama yapmıştı:
"Bu forumlar hükümet tarafından korunmaktadır. Örneğin olay çıktığında hükümet güçleri gelip olayların yatışmasına yardımcı olur. Yani, sonuç olarak burası demokratik bir ülkedir ve halkın susturulmasını engelleyen kanunlarımız vardır. Burada halkın özgürce konuşmasına engel olamazsınız. Örneğin üniversitede komünistler de var ve bunu açıkça da belirtiyorlar. Dine ya da İslam''a karşı değiller. Sadece her şeyi İslam''a ilintilemek, devleti ve siyaseti İslâm ile bağdaştırmak istemiyorlar. Ülkenin isminin, Bağımsız Sudan İslam Cumhuriyeti değil de Bağımsız Sudan Cumhuriyeti olmasını istiyorlar."
Sudan İslam ülkeleri içinde demokrasi anlayışı en esnek ülkelerden birisi. Bunda ataerkil bir kültüre sahip olmasının ve İslam algısındaki esnekliğinin de büyük payı var. Yani Pakistan''daki ya da Arap Yarımadası''ndaki katı İslami yorumları ve görünümleri burada bulmazsınız. Ezan okunur okunmaz sokaklarda namaz kılan insanlar bile insanda ''burası katı bir İslam ülkesi imajı'' uyandırmıyor.
Bu görünümde kadınların çok renkliliğinin de payı var. Sudan, Cedaw''ı imzalamıyor ama ülkesinde parlamentoda kadın oranı %33, %10 kota uygulanıyor. Benim gitiğim yılda hükümette dört kadın bakan vardı, bunlardan birisi de ekonomi bakanı idi. Kadın bakanlar neden savunma bakanı da kadın olmasını tartışıyorlardı.
Birçok İslam ülkesinde hukuk, kapılarını kadınlara kaparken Sudan Yüksek Mahkemelerinde de 6 tane kadın hâkim yer alırken 70 tane kadın hâkim de diğer mahkemelerde görev yapıyordu. Ayrıca silahlı kuvvetlerde kadın generaller bulunuyor. Ekonomiden sorumlu kadın bakan İşrake Seyyide "demokrasi ve kadın güçlenmeden İslam ülkeleri kalkınamaz" görüşünü savunuyor. Ayrıca Sudan''da iç barışına saglanması için kadınlar büyük çaba sarf ediyorlar. Bu konuda kullandıkları deyim hepsini ortak arzusunu ifade ediyor "kadın baş kesmez".
Cumhurbaşkanı danışmanlarından birisi de kadın. Bedriye Süleyman Abbas cumhurbaşkanına anayasa hukuku alanında danışmanlık yapıyor, ülkenin öncü kadınlarından birisi. Bedriye Süleyman Abbas ile cumhurbaşkanlığı sarayında görüşmüştük. Cumhurbaşkanlığı deyince öyle bizimki gibi bir yapı sanmayın. Eski İngilizlerden kalan bir ev mütevazi bir konuta dönüştürülmüş. Sudan''da cumhurbaşkanlığı konutu gibi, kanunların büyük bölümü de İngilizlerden miras kalmış. 1985''deki halk ayaklanmasından sonra bu kanunlar değişmeye başlamış. Eğitimini İngiltere''de tamamlamış Bedriye Süleyman''ın bu sürece de büyük katkısı olmuş."Sudan kanunları İngiliz hukukundan alınmıştır. Bu kanunları değiştirme kararı alınınca, değişiklik yapılacak olan kanunların Sudan halkının istediği gibi İslam esaslarına uygun olması gerektiği ortaya çıktı. Biz de değişiklikleri basamak basamak yapmaya karar verdik. Bu komisyon, yeni bir bakış açısıyla Sudan kanunlarının esası olan 20 kanunda köklü değişiklikler yaptı."
Değişiklik yapılan kanunların başında aile hukukunu ilgilendiren kanunlar geliyor. Çok eşlilik mevcut olmasına rağmen çok yaygın değil. Hatta biz oradayken fısıltı gazetesi, cumhurbaşkanının iç savaşta ölen askerlerin eşlerinin ikinci eş olarak alınmasını tavsiye ettiği söyleniyordu.
Diğer taraftan ise Sudan''da "kadınlar üzerindeki erkek baskısı" lafı biraz komik kalıyor. Evlilik yaşı 35 civarı, kadınların öyle ev işi-yemek gibi zorunlukları yok. Genelde evlerde güneyli erkek hizmetçiler var. Kadınların genel olarak erkek otoritesini takar gibi bir halleri yok hatta gibi biraz çapkın oldukları söyleniyor. Kadın sivil toplumu çok güçlü ve etkili. Sudan''ı kadınlar yöntese daha iyi yönetirdi sözü erkeklerin de ortak kanaati.
Barış ülkenin en önemli sorunu. 600 etnik grubun bir arada yaşadığı ülkede halk barış istediğini ancak iç savaşları, Batı''nın ve Amerika''nın körüklediğini söylüyor. Sudan''ı daha kolay sömürmek için beş ayrı bölgeye bölmek istediklerini her kesimden duyabiliyorsunuz. Diğer taraftan ise ülkede ticareti ve savaşı büyük kabilelere yönetyor. İslam bir yana hala kabile hakimiyeti kuralları aslında temel olarak politikaları belirliyor. Kabilecilik kayırmacılık, çıkar ilşkileri ve bunları besleyen iç savaş hem iç güçlerin hem de dış güçlerin ortak çıkarlarına hizmet ediyor. Ve çocuk askerler, insan hakları ihlalleri, barışı sağlamaya çalışanlara suikastler, mülteciler ülkeyi dünya gündeminde tutmaya devam ediyor. Orada da dış güçler ve Amerika birçok iç nedene bağlı sorun odağını gözlerden ırak hale getiriyor.
Ülkede Amerikan düşmanlığı özellikle de gençler arasında oldukça yaygın. Bunun nedeni ile ilgili gençlerden birisinin açıklaması ise şöyle:"Tamamen yabancı birinin denizler ötesinden gelip bana nasıl yaşamam gerektiğini söylemesini, ülkemi nasıl yönetmem gerektiğini söylemesini asla kabul edemem. Amerikalılar bunu yapıyor."
