Şeyh Sadî-i Şîrazi (1193, Şiraz -1292) İran''ın Şiraz kentinde doğdu, Bağdat''a gidip Nizamiye Medreseleri''nde tahsilini tamamladı. 30 yıl boyunca Hindistan ve Kuzey Afrika''yı dolaştıktan sonra 1256''da memleketi Şiraz''a dönerek eserlerini yazmaya başladı. Moğol ve Haçlılarla yapılan savaşlara katıldı, Haçlılara esir düştü, on dört defa hacca gitti. Bizden önceki okur yazar Osmanlılar içinde onun eserlerini (özellikle Gülistan"ı) okumamış olanı azdır. İşte bu İslam hakîmi bakın Gülistan"da ne diyor:

Adem"in çocukları birbirinin vücut organları gibidir; çünkü yaratılışları aynı asıldan (cevherden)dir. Birgün organlardan biri derde tutulursa diğer organların da rahatı kaçar. Sen ki, diğer kardeşlerinin dertlerinden üzülmüyorsun; sana insan adını vermeleri uygun düşmez!".

İslam dünyasının hakîmleri bundan sekiz asır önce bu irfana sahip olmuşlardı. Müslümanlar dahil bütün dünya (insanlar) bugün ondan ne kadar uzağa düştüler. Bugün dünyayı yöneten bilgiler, duygular ve eğilimler "sınırsız ihtiraslar, bencillikler, hayvanlarla ortak olan güdüler"dir. Kadim irfanın sesi kısılmış, azalan sahipleri köşelerine çekilmiştir; seslerine kimsenin kulak verdiği yoktur.

Bugün "bütün insanları kardeş bilme ve dertlerine ortak olma" irfan ve duygusu şöyle dursun, bir ana babadan doğmuş kardeşler birbirini yiyor. Aynı ülkede yaşayan, aynı mezhebi ve/veya dini paylaşan insanlar kıyasıya birbirini öldürüyorlar.

Âdem"in ilk çocuklarından biri diğerini kıskançlık yüzünden öldürmüş; o günden bugüne insanlar birbirine şiddet uygulamışlar; peki elde edilen nedir? Ölenler ölmüş, öldürenler de ölmüş, dünya kimseye kalmamış. Geride kalan ise ne yazık ki, acı dolu maziden miras kalan düşmanlıklar, bencillikler ve ayrışmalar olmuş.

Hak dinler insanları zorla dine davete karşıdırlar. Bu dinlerin hakim olduğu mekanlarda ve zamanlarda farklı inanç sahipleri, hak din mensuplarının himayeleri altında hür yaşamışlardır. Düşmanlık görmedikleri, saldırıya uğramadıkları halde din yüzünden insan öldürenler hak dinden sapanlardır.

Toprak yüzünden haksız yere insan öldürenler o toprakların altına girip çürümüşlerdir ve o topraklar kaç kere sahip değiştirmiştir.

İktidar ve hakimiyet amacıyla insan öldürenlerin iktidar ve hakimiyetleri -dünyanın ömrüne göre- bir an sürüp sona ermiştir.

Hak iddiası ile adam öldürenler elde ettiklerinin safasını sürememişlerdir…

Hasılı kavgadan, kandan, kinden geri duralım ve gelin Yunus"u dinleyelim:

Gelin tanış olalım, işin kolayın tutalım

Sevelim sevilelim, dünya kimseye kalmaz

Yunus sözün anlar isen, mani''sini dinler isen

Sana iyi dirlik gerek, bunda kimseler kalmaz