Konuşma sağlıklı iletişim kurabilmenin en temel gerekliliklerinden biridir. Dili iyi kullanan kişiler her zaman bulundukları sosyal ortamlarda bu özellikleri ile ön plana çıkmayı başarmışlardır. İyi konuşma ve dili iyi kullanma aslında insanın bireysel yeteneklerinden biridir. Bazı çocuklar bu alanda üst düzey yetenek ile dünyaya gelirler ve daha konuşmaya başladıkları ilk aylarda dahi düzgün cümle kurmaları ve zengin kelime dağarcıkları ile hemen dikkat çekerler. Bunun aksine, bazı çocuklar ise konuşma, dille anlatım ve dili iyi kullanma konusunda yetersiz olabilirler.
Sözel anlatım becerisinde sorun olan çocukların konuşmaya başlamalarıyla birlikte kelime ve cümlelerle kendilerini ifade etmekte zorlukları vardır. Konuşurken bazı kelimeleri doğru olarak kullanamaz ya da kavramları karıştırabilirler; örneğin, sandalye yerine masa ya da üzerine oturulan şey, alt yerine üst, sıcak yerene soğuk diyebilirler. Hatırlayamadıkları kelimeler yerine sıkça “şey" sözcüğünü, bazen de “şey" yerine kendi uydurdukları anlamsız bir sözcüğü kullanırlar. Cümle kurarken gramer hataları yapabilir, zamanları birbirine karıştırabilirler. Genellikle diğer zamanlar yerine, yerli yersiz bir şekilde şimdiki zamanı kullanırlar. Günlük konuşma dilinde, istek ve soru cümlelerinden argo kelimelerin kullanımına kadar geniş bir yelpazede çok çeşitli hatalar yaparlar. Ağır olgularda kelime hazinesi oldukça dardır. Basit cümlelerle konuşurlar.
Bu sorun, genellikle dili algılama ve telaffuz bozukluğu ile birlikte görülür. Dili algılama sorunu olan çocuklar ise bazı kelime ve cümleleri anlamakta zorluk çekerler. Bu çocuklar bazı kelimeleri ya da karmaşık cümleleri anlayamaz, bazen de çok basit kelime ve cümleleri bile anlamlarını karıştırabilirler. Yani, söylenen kelimenin ya anlamını bilmez ya da başka bir anlamda algılarlar. Cümlenin gramer yapısını karıştırır ve soru cümleleri ile sıfat ve zamirleri yanlış anlayabilirler.
Sözel anlatım veya dili algılama sorunu çeken çocuklar zihinsel kapasiteleri iyi olsa dahi iletişim güçlüğü çekerler. Kendilerini iyi ifade edemezler. Dolayısıyla kendilerini dinleyenler bir süre sonra sıkılırlar. Bu nedenle arkadaşları onu dinlemek istemez ve önemli derecede iletişim sorunu oluşmaya başlar. Bir çeşit öğrenme bozukluğu anlamına gelen bu durum en erken dönemde çözülmelidir. Kendilerini iyi ifade edemeyen okul çağına gelmiş çocuklarda zaman zaman duygusal ve davranışsal problemler de ortaya çıkar.
Sözel anlatım yetersizliğinin düzeltilmesi için çocuğun mutlaka dil ile ilgili eksikliklerinin giderilmesi gerekir. Burada en önemli yardımı çocuğun kitap okumasını sağlayarak yapabiliriz. Yani bu durumun ilacı, çocuğun bol kitap okumasıdır. Ancak kitap seçimine dikkat edilmelidir. Öncelikle çocuğun ilgi alanına giren konularda, bol resimli ve az sayfalı kitaplar seçilmelidir. Çocuk kitabı sesli okumalı, okuduğu konu ile ilgili sorular sorulmalı en sonunda da kısa bir özet yapması istenmelidir. Özellikle bilgisayar oyunları çocukların konuşma yetilerini azaltan en tehlikeli araçlardır. Anne babalar bilgisayar kullanımı konusunda bilinçli olmalı ve mutlaka zaman sınırı koymalıdırlar. Ayrıca bu çocuklara sözel ifade gücünü artıracak özel eğitim programları da uygulanabilir.
