(Haftada bir yazmanın talihsizliği bu. İzinde olduğum, internet kullanmadığım için alçak darbe girişimi hususunda ancak şimdi, bu yazının başına telefonla bir not koydurabildim. Şehitlerimize rahmet, yaralılara şifa diliyorum. Cenab-ı Hakk bize bir daha bu kara günleri yaşatmasın).

Gülümsedi, olur dedi. Ben ilaveten şunu söyledim. Bu edebiyatın neredeyse bütün yükünü çeken kavram “

”dur. Siz önce bizim ansiklopediye bir mazmun maddesi yazın. Çünkü hangi hocaya sorsam ayrı bir tarif yapıyor.

(Nisan-Mayıs 1984). Ardından Dergâh'ta bir mazmun tartışması oldu. (Mine Mengi, “Divan şiiri ve bikr-i mâna”, Dergâh Eylül 1991. Aynı yazar “Mazmun üzerine düşünceler”, Aralık 1992. İskender Pala, “Mazmun'un mazmunu”, Ocak 1992).

(1992). Ne yazık ki ne Ahmet Talat, ne de Cemal Kurnaz bu eserin başına “Mazmun” hakkında bir bölüm koymamıştı. Bana kalırsa bu kitap bir Divan Edebiyatı Sözlüğü idi. Ve benzeri bir çalışma Prof. Dr. İskender Pala tarafından yayımlandı: “Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü (L.M. Yay. 1989).

(Kendisini kaybettik. Allah rahmet eylesin). Bu mufassal madde içinden mazmunla ilgili az bir kısmı özetleyerek alıyorum. Eski edebiyat ile ilgilenenlere, genç şairlere bu maddeyi okumalarını tavsiye ediyorum.

“Mazmunda, bir ibaredeki kelimelerin ilk bakışta anlaşılan mânasının ardında gizli bir veya birkaç mâna vardır. Onunla ismi söylenmeden başka bir varlık veya hale işaret edilir. Esas söylenmek istenen şey arka plandadır. Bu gizlenmiş mâna, mazmunun bünyesindeki bağlı unsurlardan birinin ve birkaçının yardımı ile belli olur. Mazmun esas itibariyle daha çok bir objenin veya bir halin kendisini söylemek yerine, bağlı unsurlarda mevcut vasıflarından birini veya daha fazlasını belirtecek ip uçları verilmek suretiyle dolaylı bir şekilde ifade olunması demektir. Bir şeyi, adını anmaksızın onu çağrıştıracak yönlerini öne çıkararak gizli tutma mazmunun mekanizmasını meydana getirir. Mazmunda görünüşteki mânanın ötesindeki asıl mâna, ifadeye onu gizleyen bir hünerle yerleştirilir. Bu bakımdan mazmun kurmada edebî sanatların birinci derecede rolü vardır.

Mazmunu sembol ile karıştırmamalıdır. Sembol, birbirinden çok farklı yorumlarla mânalandırılabilirken mazmunda herkesçe aynı şekilde bulunabilecek belirli bir mâna vardır. Belirli tasavvurları taşıyan belirli kelimeler arasında kurulan bağlantı ile meydana gelen mazmunda şairin ne demek istediği anahtarı belli bir şifre gibi çözülebilir. Mazmunlardaki esas mânayı bulmak divan şiiri kültürünün derecesi nisbetinde mümkündür. Mazmunları çözecek anahtarı ancak divan şiiri kültürü verir. Divan şiiri motifleri ve bunlardaki bağlı unsurlar tanındığı nisbette mazmunların dünyasına girmek mümkün olmaktadır.”