İ'tisamın kelime manası, sarılmaktır.
'nin “Bir nesneyi yakalamak veya bırakmamak üzere tutmak, alıkoymak, korumak ve ona yapışmak” şeklinde açıkladığı (Müfredât) i'tisam, İslami literatürdeki (ıstılahi) karşılığını ise Âl-i İmrân 3:101 ve 103, Nisa 4:175, A'raf 7:170, Enfal 8:46, Hac 22:78, Şurâ 42:13 ayetleriyle Peygamberimizin ilgili hadislerinden almıştır.
Âl-i İmrân'ın 103. ve Hac'ın 78. ayetlerindeki i'tisam'ı “Bu ayetlerde zikredilen 'i'tisam' (sarılma) kelimesi 'ismet' kökünden 'iftial' kalıbından üretilmiş bir kelimedir. İ'tisam, kişinin kendisini koruyan, sakınılması ve korunulması gereken şeyden uzak tutan bir şeye tutunmak manasına gelir. İsmet koruma, i'tisam ise korunmadır. Nitekim Araplar muhafaza edip koruduğu için kalplere 'asıme' demişlerdir.” şeklinde açıklayan
,
ve
'nın, i'tisam'ı “Allah'ın ahdi” olarak nitelediklerini belirtmiştir. (Medâricü's-Sâlikîn)
Müçtehitlerden
, bid'atlere karşı Kitap ve Sünnet'e bağlılığın yönetimini içeren kitabını,
olarak adlandırırken, mutasavvıflardan
de tasavvufun yüz basamağından biri olarak nitelediği i'tisam'ı, ilgili ayetlere isnat ederek şöyle açıklamıştır:
“Allah Teala'nın ipine sarılmak, devamlı O'na itaat etmek ve emrini gözetmektir. Allah'a sarılmak ise, bütün vehim ve tereddütlerden kurtulup terakki etmektir.” (Menâzîlü's-Sâirîn)
Bunlardan hareketle, evvel emirde İslam düşüncesi (İslami dünya görüşü) ve metafiziğinin, yeniden üretilen şeyler olmadığını, bilakis onların sabit kaynakları (Kur'an ve Sünnet) içinden sürekli yorumlanan şeyler olduğunu söylememiz gerekmektedir.
Bu bakımdan, Modernizm'in metafiziğin reddini, kendi çocuğu olan Materyalizm'e tevdi ederek, onun devrim esaslı
agresif tutumuna (diline) ön verdiğini göz önüne aldığımızda, bizim zikredilen bağlamda bir hesaplaşmacılığın içine çekilmemiz de doğru görünmemektedir.
Bu manada, Ehl-i Sünnet'in düşünceyi dondurduğu, tasavvufun / tarikatın bid'atları çoğalttığı, yolsuzluğu, tefrikayı yol gibi gösterdiği şeklindeki mülahazalar, onlarla hesaplaşma fikrini doğurmamalıdır.
Çünkü, bu mülahazalarla Materyalist manada bir hesaplaşma değil, Kitap ve Sünnet'ten uzaklaşma kastedilmektedir. Dolayısıyla bize uygun olan, örneğin yukarıda ele aldığımız el-İ'tisam'ı hatırlamak ve hatırlatmaktır. Buna mahsus hattın (adaletin ve edebin) emir ve beyan yönünü işaretlediğimizde
zaten hasıl olmaktadır; zira hakikatin hatırlatılması, aynı zamanda hakiki olmayanın, sahteliğin de hatırlatılmasıdır.
Hesaplaşmacılığın özünde ise yapıcılık değil, yıkımcılık vardır; eskiye ya da eskidiğine inanılan şeylere karşı bir huruç hareketini talep etmek vardır. Bu ise, seküler etkilerle, menfaat kastıyla, şahıs veya grup fanatizmiyle kimi Müslümanların içine düştükleri yanlışlıklar yüzünden tasfiye edilmeleri anlayışını doğurur ki bu da şikayetçisi olduğumuz günümüzdeki tefrikayı kendi ellerimizle çoğaltma sonucunu beraberinde getirir.
Hal böyle olunca, hesaplaşmacılık,
'ın “
” kavramına tekabül eder ki, onun mevcut duruma ilişkin şu cümleleri de bunu teyit etmektedir:
“İslam'ın vahye dayalı hak din oluşunun, onun ortaya koyduğu medeniyetin ve dünya görüşü olarak gerçeklik ve doğruluk görüşünün bilinmemesinden dolayı yaygınlaşan entelektüel sekülerleşme, modernizmin değişken sloganlarını taklit etmelerinden ötürü alimlerimizin, aydınlarımızın ve onların takipçilerinin kafalarının karışmasına, etkili değişimlere ve değer sistemimizi yansıtan anahtar terimlerin anlamlarındaki daralmalara sebep oldu. Açık bir şekilde ancak tecrübelerimizle ve zihnimizle bilebildiğimiz gerçekliğe ve doğruluğa delalet eden anlamlar, günümüzde modern söylemlerin kafaları karıştırmasıyla anlaşılmaz hale gelmeye başladı. Böylece, dünya görüşümüz ile 'faziletin', 'özgürlüğün' ve 'mutluluğun' anlamlarını ihtiva eden değerler sistemimizin temel ilkeleri bozuldu.” (İslam Metafiziğine Prolegomena)
Son tahlilde, İslami dünya görüşümüzden baktığımızda Din'in hiçbir yere gitmediğini görürüz; Kitap ve Sünnet buradadır.
ki, o yerlerin şimdiki adları ise
,
,
.
Bu durumda kendimize gelmenin ilk şartı,
suretiyle
.
Bu manada hesaplaşmak ise, el-İ'tisam dahilinde Allah'ın hadlerini ve nimetlerini birbirimize hatırlatmaktan ibarettir.
