Koalisyon mu dediniz? | Özlem Albayrak

Türkiye neredeyse 7 Haziran akşamından bu yana koalisyon hesaplarıyla yatıp kalkıyor. Oysa 13 yıldır tek parti iktidarıyla yönetilen Türkiye'de koalisyonun ne olduğunu, koalisyon hükümetlerinin neye benzediğini bilmeyen kuşaklar var. Kısaca hatırlayalım:

53. Hükümet: 1995 Genel Seçimleri sonrasında ortaya çıktı. Cumhurbaşkanı Demirel hükümeti kurma görevini seçimden 1. parti olarak çıkan Refah Partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan'a verdi; ancak Erbakan partinin yeterli vekile sahip olmaması nedeniyle Meclis'ten güvenoyu alamayınca hükümeti kuramadı. Bunun üzerine Demirel seçimden ikinci çıkan ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz'a görev verdi. Hükümet, ANAP ve Doğru Yol partilerinin koalisyonuyla kuruldu ancak ömrü sadece 3 ay oldu.

54. Hükümet: Cumhurbaşkanı Demirel görevi ikinci kez Erbakan'a verdi. Çiller'li Doğru Yol'la birleşildi ve Refahyol adıyla bilinen 54. Hükümet kuruldu. Ancak bu hükümet de Haziran 1996-Haziran 1997 arasında iktidarda kalabildi. Çünkü 28 Şubat başlamıştı; darbe süreci sonrası, kurulmasının üzerinden henüz bir yıl geçmişken hükümet devrildi.

55. Hükümet: ANASOL-D olarak bilinir. Haziran 1997 ve Ocak 1999 tarihleri arasında iktidarda kaldı. Anavatan Partisi, Demokratik Sol Parti ve Demokratik Türkiye Partisi koalisyonunun oluşturduğu hükümete CHP de dışarıdan destek vermişti. Ancak çeşitli yolsuzluk suçlamaları nedeniyle bu hükümetin de ömrü uzun olmadı. Çiller-Erbakan işbirliğine karşı, sağcı-merkezci bir duruş alarak öne çıkan Mesut Yılmaz'ın bu tavrında 1996'da Budapeşte'de yediği yumruğun etkisinin olup olmadığı hala bilinmiyor. Bu dönemde siyaset “pijamayla karşılanacak” ölçüde değersizdi.

56. Hükümet: Azınlık hükümeti olarak kuruldu, Başbakan DSP Genel Başkanı Ecevit'ti. 1999 Ocak'tan 1999 Mayıs'ına kadar, toplam 5 ay sürdü.

57. Hükümet: Mayıs 1999-Kasım 2002 arasında olmak üzere toplam 3 buçuk yıl iktidarda kalmış olan hükümet, DSP'nin MHP ve ANAP'la yaptığı koalisyonla kuruldu. Dönemin Cumhurbaşkanı Sezer'in Anayasa kitapçığını fırlatmasıyla çakılan piyasa, uzun süre belini doğrultamadı. Bu bel doğrultamama haline 2001 Türkiye Ekonomik Krizi adı verildi. Bu, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin gelmiş geçmiş en büyük ekonomik krizi oldu*.

Kriz demişken, koalisyonların ekonomik gerilemeler/çakılmalar dönemleri olduğunu söylemek de abartı olmaz. İTO'nun verilerine göre, 1923-2006 arasında Türkiye'nin yıllık büyüme hızı ortalama yüzde 4.9 oldu; istisnasız bütün koalisyon dönemlerinde büyüme hızı bu rakamın altında kaldı ve istisnasız bütün tek parti dönemlerinde de büyüme hızı ortalamanın üstüne çıktı. Sözgelimi 1999-2002 arası büyüme yüzde 1.2'de kalmıştı.

Ekonomistlere göre, en fazla koalisyon hükümetinin kurulduğu 1991-2002 arasındaki yıllar Türkiye için tam anlamıyla kayıptı. Dış borcun GSMH'ye oranı bu dönemde yüzde 78'le Cumhuriyet rekoru kırdı. İç borcun oranının yüzde 68 olması da kendi başına rekordu. Türkiye koalisyonlar döneminde yüzde 170 enflasyon rakamını gördü. Koalisyon yılları olarak adlandırılabilecek 1993-2002 arası ortalama enflasyon ise yüzde 70'ti.

Örnekler çoğaltılabilir. Ancak Türkiye'deki koalisyon tecrübeleri gösteriyor ki; AK Parti'nin koalisyon seçeneklerini değerlendirirken; siyasi ve sosyolojik sonuçlar kadar, ödenecek ekonomik bedeli de hesap etmesi gerekiyor.

AK Parti içinde ve AK Parti'yi destekleyenler arasında CHP ile koalisyon yapılmasını isteyenler olduğu malum. Bu bir yere kadar anlaşılır da bir durum, çünkü seçim sonuçlarının Türkiye'nin eline koalisyon arayışlarını zorunlu kılan bir tablo bıraktığı ortada.

Ancak tabanlarından tavanlarına; gelecek tahayyüllerinden sosyal-politik önceliklerine dek hiçbir konuda benzerliği olmayan iki siyasi perspektifin koalisyonuyla ilgili hesap yaparken; bunun uzun soluklu olmayacağının tecrübeyle sabit olduğunu bilinmesi; böyle bir koalisyonun ülkeye enerji kaybettireceği gerçeğinin göz önünde tutulması gerekiyor. Tarafların ajandalarında ne olduğunu bilmiyorum, ama “koalisyon iyi bir fikir mi?” diye sormanın, ülkesinin seven herkesin üzerine -Başbakan Davutoğlu'nun ifadesiyle- farz-ı ayn olduğuna eminim.

*: Koalisyon hükümetleriyle ilgili bilgiler wikipedia.org kaynaklıdır.

#Koalisyon hükümetleri

#ekonomik kriz

#Erbakan

#7 haziran seçimleri