Güzel ve yerinde bir tespit.

Gazzâlî, Kimya-i Saadet adlı eserinde şöyle der: “Beden kalbin ülkesidir. Bu ülkede kalbin birçok askeri vardır. Kalb ahiret için yaratılmıştır.

Allah'ı tanımak onun yarattıklarını bilmekten geçer.

İnsanın bâtınında yer alan sıfatların, bazısı

, bazısı

ve

ait sıfatlardır.

Bu saydığımız sıfatların her birinin gıdası farklıdır.

Hayvanın gıdası yemek, uyumak ve

Yırtıcı hayvanların gıdası

saldırmak ve öldürmektir.

Şeytanların gıdası

, hile ve kötülükdür.

Meleklerin gıdası

cemalini müşahadedir.

İnsan bunları bilmezse doğru yolu bulamaz.

*

Son yüzyılın alimi Said Nursi de insanın

bahseder:

: Göz, kulak, burun, dil ve doku.

: Akıl, kalp, ruh, vicdan ve latife.

Ona göre de vicdan, manevi alemlerin esası ve haritasıdır.

Hem ahlaki değerlerin, hem doğruluğun ana üssü gibidir.

İnsan yanılsa bile, vicdan yanılmaz.

*

Peki Gazzâlî kimdir?

Büyük Selçuklu Devleti devrinin İslam âlimi, filozofu, mutasavvıfı ve müderrisi. Kitapları birçok Batı diline çevrildi.

adlı kitabı UNESCO tarafından 1951'de Fransızca'ya, İngilizce'ye ve İspanyolca'ya tercüme etdirildi ve bunun gibi birçok kitabı çeşitli dillere çevrilerek basıldı.

Gazzâlî, risale ve reddiyeleri ile birlikte

500'e yakın kitap yazdı, ancak günümüze kadar ulaşan eserlerinin sayısı 75.

, Gazzâlî'nin en çok bilinen ve en büyük eseri. İslam dünyasında en çok okunan kitap.

*

yaşadığı dönemde (1058-1111) İslam âleminde siyasî ve fikrî büyük bir karmaşa hakimdi.

Günümüze çok benzeyen bir dönem olduğu için Gazali'yi iyi tanımamız lazım.

Abbasi halifelerinin gücü zayıflarken

'nin sınırları genişliyor ve nüfuzu artıyor.

tahtında Şiî-Fâtımî hanedanı var. Avrupa'da ise

Emevi Devleti geriliyor.

İlk Haçlı Seferi de Gazzâlî döneminde yapılmış. Gazzâlî 40 yaşında iken Antakya haçlılarca kuşatılmış, bir yıl sonra da

ele geçirilmiş.

ve

da Gazzâlî ile aynı çağda yaşayan tanınmış kişiler.

*

Gazali,

işaret ediyor ve şöyle sıralıyor:

İnsan

yapmamalı ve başkalarına muhtaç şekilde yaşamamalı.

Çalışan kişi yaptığı işte

gözetmeli.

İş yaparken vakit namazlarını kaçırmamalı.

İşinin başında da

Yeteri kadar kazanınca, dünya işini bırakıp

yönelmeli.

Sadece haramdan sakınmakla yetinmemeli,

şeylerden de sakınmalı.

danışmalı, onun fetvasını da almalı.

İş ilişkisinde bulunduğu herkesle arasında geçen işlemleri

etmeli. Çünkü kendisi kontrol edilmekte ve ilerde

çekilecek.

«

Gazali'ye göre iyi bir insan ve iyi bir iş adamı olmanın altı maddesi var:

*

* Fakir ve zayıflarla alışverişte onlar lehine fedakarlıkta bulunmak

* Bedelin ve borçların ödenmesinde kolaylık sağlamak

*

* Akitten (sözleşme) dönme isteğinin kabul etmek

* Fakirlere geri almamak üzere veresiye mal vermek

Ona göre bir maldan belirli bir oranın üzerinde kâr elde etmek hukuken meşru olsa bile ahlâken meşru görülmez.

Hatta alışverişte adalet şartlarına riayet eden satıcının bile aşırı kâr sağlaması zulümdür.

Gazali'ye göre

. Buna örnek de Abdurrahman bin Avf'tır.

Yani '

diyor, yani '

diyor, yani '

diyor.

Çok şükür bunlar bizde hiç yok, hep yabancı ülkelerde oluyor!

Ne diyor

: Her iktidar geçicidir ve herkes, er veya geç, önce milletin ve nihayet Allah'ın önünde hesap verecektir.