Fakir-Fukara Fonu olarak bilinen ve 1986 yılında kurulan SYDV’ler, kuruluşlarından bugüne kadar sosyal politikaların temel bileşeni olan sosyal yardım mekanizmasının çalışmasında çok önemli roller üstlenmiştir.

Bugün, sosyal yardımların büyük çoğunluğu Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları (SYDV) üzerinden verilmektedir.

Türkiye genelinde 81 il ve 957 ilçede toplamda 1003 SYDV mevcut. SYDV’ler sahadaki 10 bin çalışanı ile sosyal yardımlara ihtiyacı olan dezavantajlı kesimlere ulaşan ve yerelde sosyal yardımlar konusunda tartışılmaz biçimde bilgi birikimine ve deneyime sahip olan önemli bir kuruluş.

Türkiye’de sosyal yardımlar ağırlıklı şekilde tematik olarak verildiği için sosyal yardımların sayısı fazladır. Bu nedenle SYDV’ler şu anda gıdadan, barınmaya, yaşlı bakımdan nakdi yardımlara kadar 44 çeşit yardımın dağıtılmasında yer alıyor. Konjonktürel olarak yaşanan durumlara göre devletin yüklendiği sosyal sorumluluklar arttıkça ve yeni sosyal yardımlar hayata geçtikçe bu yardımı hedef kitleye ulaştıran da yine SYDV’ler ve çalışanları oluyor.

Özellikle Covid-19 döneminde ortaya çıkan sosyal riskin azaltılması için ayni ve nakdi her türlü sosyal yardımların ihtiyacı olan kişilere ulaştırılmasında SYDV’lerin yine en önde yer aldığını gördük.

Çok önemli fedakârlıklar yaptıklarını birebir yaşadık.

Dolayısıyla, sosyal yardımların etkin olması, sosyal yardımların hedefi olan dezavantajlı kesimlerin yoksulluktan kurtulması ve toplumda gelir eşitsizliğinin azaltılması için canla başla çalışan SYDV’ler ve çalışanları için belli adımların atılması gerekiyor.

SYDV çalışanlarının statüsünün belirginleştirilmesi, SYDV’ler arasında isteğe bağlı veya zorunlu yer değişikliği olduğunda çalışanların hak kaybına uğramaması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi için mevzuatın yeniden ele alınmasında fayda var.

Verilen sosyal yardımlar için kurumlar arasında var olan uygulama farklılıkları, devam eden mükerrerlik ve dolayısıyla ortaya çıkacak kaynak israfı ve verimlilik kaybı gibi sorunlar nedeniyle sosyal yardım sisteminde artık bir değişikliğe ihtiyaç var.

Sosyal yardımların artık yoksulluğu hedefleyen değil, sosyal refahı hedefleyen anlayışta olması gerekir. Bu da yeni bir sosyal refah rejiminin oluşturulmasını ve sosyal yardımların tek çatı altında toplanmasını zorunlu kılıyor.

Sosyal yardımlarla ilgili mevzuat dağınıklığı nedeniyle ortaya çıkan sorunların önüne geçilebilmesi için bütün sosyal yardım çeşitlerini ve yardım yapan bütün kurumları kapsayan, ulusal düzeyde “çerçeve” bir yasaya ihtiyaç var.

Sosyal yardımlara ayrılan kaynağın tamamının kamudan karşılanması nedeniyle, sosyal yardımların ekonomiye yük olduğu ifade edilmektedir. Bu nedenle, sosyal yardımların finansmanı çeşitlendirilmeli. Bu yöntemle hem sosyal yardımların kamuya maliyeti azaltılmış olacak hem de ihtiyacı olan kesimlere daha çok yardım yapılması sağlanmış olacak.

Sosyal yardımların yapılmasında benimsenmesi gereken temel bakış açısı hem insan odaklı, hem de hak temelli olmalıdır. Sosyal devlet anlayışının temeli de budur.

Bu nedenle, hem sosyal politikalarda merkezinde SYDV’lerin ve çalışanlarının olduğu yeni bir kurumsal yapı kurulmasının hem de yeni sosyal refah rejimi için yeni adımların atılmasının zamanı geldi.