Türkiye, koronavirüs sürecinde toplumsal hayattan çalışma hayatına kadar birçok alanda değişimler ve dönüşümler yaşadı. Öyle görünüyor ki, pandemi tamamen kontrol altına alınsa bile salgın sürecinde kazandığımız bazı alışkanlıklarımızı devam ettirmek zorunda kalacağız. Bu dönüşümlerden en çok etkilenen alanlardan biri de çalışma hayatı.

Birçok işyerinde, işlerin dijital ortamlarda yapılmaya başlanması ve toplantıların video konferanslar aracılığıyla gerçekleştirilmesi, çalışanların evde ve dijital ortamda çalışmaya kolayca adapte olduklarını gösteriyor.

Çalışma hayatında ortaya çıkan bu manzara, pandemi öncesinde de yoğun olarak tartışılan “dijital dönüşümle işin geleceği nasıl değişecek?” sorusunu tekrar gündeme getiriyor. Belki de pandemi süreci, çalışma hayatında dijitalleşme için dönüm noktası olacak.

Hiç şüphesiz bu süreçten en çok etkilenen sektör sanayi sektörü oldu. Üretim yavaşladı ve bazı çalışanlar işini kaybetme riski ile karşı karşıya kaldı. Bu nedenle sanayi sektörü, pandemi gibi riskli durumlardan daha az etkilenebilmek için teknolojiye daha fazla yönelerek yeni çalışma biçimlerini ortaya çıkaracak.

Aslında üretim süreçlerindeki dijital dönüşüm 2011 yılından beri tartışılan bir konu. Her ülkenin kendi iç dinamiklerine göre isimlendirdiği dijital dönüşüm kavramı, Türkiye’de “Milli Teknoloji Hamlesi” olarak kullanılmakta. Milli teknoloji hamlesi ile Türkiye’de toplumsal refah artışı, sürdürülebilir ekonomik kalkınma, küresel rekabet gücü, ekonomik ve teknolojik bağımsızlık, katma değerli ürün ve kritik teknolojilerde atılım hedeflerinin hayata geçirilmesi amaçlanıyor.

Ulusal ölçekte yaşanan bu gelişmeler ve alınan hedeflerin gerçekleşebilmesinin tek yolu yüksek nitelikli insan kaynağının yetiştirilmesine bağlıdır. Çünkü sanayi sektörü ve özellikle de büyük ölçekli işletmelerin çalışanlardan beklediği beceriler giderek değişmekte. Bu değişim yalnızca beyaz yakalı işgücünü değil aynı zamanda mavi yakalı dediğimiz, zihin gücüne oranla daha çok beden gücüne dayalı işlerde çalışan işgücünü de derin bir biçimde etkileyecek.

Dijital dönüşümle birlikte mavi yakalı işgücünün yerine getirdiği rutin ve el becerisine dayalı işlerin makineler ile ikamesinin gerçekleşmesi, mavi yakalı işgücünün üretim sürecinin başka alanlarında istihdam edilmesine neden oluyor.

Ancak böylesi bir durumun gerçekleşebilmesi, mavi yakalı işgücünün yeni beceriler edinmesini elzem hale getiriyor. Önceden yalnızca teknik becerileri esas alınarak işe alınan mavi yakalı işgücünden de artık beyaz yakalı işgücü için ihtiyaç duyulan sosyal, duygusal, bilişsel becerilere ve çoklu görev becerilerine sahip olması bekleniyor. Ayrıca hem mavi yakalı işgücünün hem de beyaz yakalı işgücünün dijital becerilere sahip olması bekleniyor.

Dijital dönüşüm sürecinin özellikle mavi yakalı işgücünü doğrudan etkilemesi, Türkiye’deki mesleki ve teknik eğitimin önemine işaret ediyor. Bu noktada mesleki ve teknik eğitimin cazibesinin arttırılması, mezun öğrencilerin alan dışı istihdamının önlenmesi ve bölgesel ihtiyaçların gözetilerek mesleki ve teknik eğitim okullarının açılması gerekmekte.

Ayrıca ücret, çalışma koşulları, kariyer ve gelişim gibi nedenlerle sanayi sektöründe çalışmayı tercih etmeyen meslek lisesi öğrencileri için sanayi sektörünün omurgası olan mesleki ve teknik eğitim okullarının cazibesinin arttırılması gerekmektedir.

Çünkü pandemi döneminde meslek liselerinin maske, maske makinesi, solunum cihazları ve sağlık alanında ihtiyaç duyulan birçok ürünün üretilmesinde önemli katkıları oldu.

Dijitalleşme ve çalışma hayatından bahsetmişken, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi’nden Didem Koca tarafından hazırlanan “Sanayi 4.0 Kapsamında Türkiye’de İşgücünün Yeni Becerilerinin Belirlenmesi: Beceri Talebi ve Arzının Karşılaştırılması” başlıklı doktora tezi, Türkiye’de pandemi sonrasındaki çalışma hayatında işgücü becerilerinin nasıl şekilleneceğine dair önemli tespit ve önerileri içeriyor.