Koronavirüs pandemisi ile ekonomilerin, birlikteliklerin, entegrasyonların, sağlık sistemlerinin ve harcama önceliklerinin adeta kırılganlıklarının test edildiği bir dönem yaşıyoruz.

Ülkelerin tek başına pandemi ile mücadele etmek zorunda kalmaları nedeniyle, koronavirüs sonrası dönemde yaşanılan süreçten başta da sahip oldukları güçlü sağlık sistemlerinden ders çıkaracaklarını düşünüyorum.

Ülkelerin pandemi ile tek başına mücadele ederken, uluslararası kurumlardan destek alamadıklarına şahit oluyoruz. 2. Dünya Savaşı’ndan sonra sağlık alanında kurulan Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) ve pandeminin neden olduğu derin ekonomik sorunlara karşı mücadelede IMF ve Dünya Bankası’nın kendilerinden bekleneni vermediği açık.

Çünkü sağlık konusunda dünyanın en önemli kurumu olan, bu alanda dünyada referans olarak kabul edilen ve kuruluşu 1948 yılında gerçekleşen Dünya Sağlık Örgütü’nün yaşadığımız bu pandemi karşısında çaresiz kalması adeta tribünden izlemesi bu örgütün ne kadar zayıf olduğunu gözler önüne seriyor.

Bu kurumların kurulmasına öncülük eden ABD’nin bile DSÖ’ye finansman sağlayamayacağının Trump tarafından ifade edilmiş olması, gelinen noktayı açık bir şekilde özetlemektedir.

Diğer yandan, uluslararası ekonomi kurumlarının bu haliyle dünya ekonomilerinde meydana gelen finansal kırılganlıklara, krizlere ve altyapı sorunlarına çözüm bulmada yeterli olmadıklarını gördük. 2008 küresel ekonomik krizinde özellikle IMF’nin reforma tabi tutulması gerektiği konusundaki beklentiler sebebiyle bu kurumda reform çabaları başlamıştı ama küresel ekonomik krizin etkisi azalınca reform çağrıları cevapsız kalmıştı.

Kısacası ipe un serilmişti.

Ama şu bir gerçek ki artık, bu uluslararası kurumlar hiçbir şey olmamış gibi davranamazlar ve görmezden gelemezler.

Bugün pandeminin sağlık alanında ve dolayısıyla ekonomide meydana getirdiği finansal sorunlarla mücadelede uluslararası kurumların halen aktif olarak görünmemeleri bu kurumların sorgulanmalarına neden oluyor.

1929 ekonomik krizi ve sonrasında dünyaya biçim veren bugünkü uluslararası kurum ve kuruluşlar nasıl doğduysa, tüm alanlarda kırılma noktası olarak kabul edilen koronavirüs, bu kurumların kendini revize etmesine ve belki de yeni ve alternatif kurumların doğmasına neden olabilir.

Dünyada bu kadar ciddi sağlık ve ekonomi sorunları yaşanıyorken, küresel anlamda bir muhataplığın olmamasından ya da bir liderlik sorununun yaşanmasından, büyük bir zafiyet olduğunu söyleyebiliriz.

Dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD, bu pandemide nerede?

Dünyanın en büyük ekonomisi olan ve uzayın derinliklerine milyar dolarları savuran ABD’nin, sıradan vatandaşı için maske sağlayamaması, başka ülkelerle maske savaşına girmesi ve daha önce yaptırım listesine aldığı Rus şirketinden solunum cihazı satın alması sanırım ABD’nin acizliğini apaçık gösteriyor.

Öte yandan AB’nin kendi üye ülkelerine sahip çıkamaması nedeniyle birlik içerisinde yer alan ülkeler, birlikten ümidini kesmek ve birlik dışındaki ülkelerden yardım istemek zorunda kaldılar. AB’nin bu süreçte çaresiz kalması ve bu çaresizliğini itiraf etmesiyle de ne durumda olduğunu açık bir şekilde görmüş olduk.

Ayrıca, AB ülkelerinden İtalya’nın medikal malzeme çağrısına Çin’in cevap vermesi ve yardımda bulunması, Türkiye’nin İtalya ve İspanya’ya malzeme yardımı yapması, AB’nin açıkça çaresizliğinin ve tükenmişliğinin önemli göstergelerindendir.

Çin’den başlayan bu virüs, Çin’i küresel lider durumuna getirir mi ya da Çin bundan sonra küresel liderlik için daha aktif bir politika izlemeye başlar mı?

Bunu da zaman gösterecek.