On yıl önce bendenize şu sorular sorulmuştu:

Bayram nedir, neyi ifade eder?

Bayramı nasıl geçirmeliyiz, nasıl değerlendirmeliyiz?

Kendimiz ve çevremiz için bayramı nasıl güzelleştirebiliriz?

O zaman yazdığım cevapları okuyunca biraz şaşırdım. On yılda bayramlarımızın sosyolojisi bile ne kadar değişmiş. O zaman söylediklerimin çoğunun şu anda bir kıymeti harbiyesi kalmamış. Onun için aynı soruları bugüne göre cevaplayalım:

Bayramlar, insanların ortak sevinç yaşayacakları zamanladır. Sevinçler paylaşarak çoğalır, üzüntüler paylaşarak azalırmış. Ortak sevinçler birliği beraberliği ve aidiyeti pekiştirir, sosyalleşmeyi sağlar. Bayramlar aynı zamanda eğlence ihtiyacı duyan insanlar için bir ferahlama fırsatıdır. Herkes, her an yüce duygularla dolu olamaz, eğlenme ihtiyacı duyanlar olur. Medeniyetlerin kendine özel eğlence biçimleri de olmalıdır. Aksi takdirde medeniyet olamaz. Efendimiz’in bayramlarda eğlenip şarkı söyleyen kızlara müsaade ettiğini biliyoruz. Ama kendisinin ve onun yakın arkadaşlarının hayatlarında böyle eğlencelerden zevk alacak kadar boşlukların bulunmadığı da bir gerçektir. Eğlenmek kendi ölçüleri içinde meşrudur, ama her meşru olan şey her zaman teşvik ve tavsiye edilmez. Bu bir ihtiyaç meselesidir. Kaldı ki, bugün korona buna zaten büyük ölçüde izin vermiyor. Artık bayramda ilk dikkat etmemiz gereken husus bu kırandan/pandemiden korunmak ve korumaktır. İkincisi de trafikte akıllı olmak, kul hakkına riayet etmek ve düşmanları sevindirmemektir.

Aslında bayramlar sevinmenin değil, sevindirmenin zamanları olmalıdır.

Efendimiz şakaları ile de bir hakikati anlattığı gibi, eğlence de ek bir fayda sağlamalıdır. Bu açıdan bayramlarda eğlence ihtiyacı duyanların bunu hesaba katmaları gerekir. Kazanılan sevapların heba edilmesi anlamına gelecek taşkınlıklar yapılmamalıdır. Çünkü şeytanlar da bayramı kendi lehlerine çevirme gayretinde olacaktır.

En iyisi sevindirerek sevinmektir. Bu sebeple her bölgede bayram etkinlikleri farklı olabilir ama bunların başında her halde öncelikle insani ilişkilerin geliştirilmesi bulunmalıdır. Yaşlı insanların münasip birer hediye ile ziyaret dilmeleri ve ikinci olarak da çocukların sevgi ile harçlıklandırılmaları çok önemlidir. Bu onları dini merasimlere karşı hep arzulu ve beklentili kılacaktır.

Gönül alma söz konusu olduğunda anne baba hiç ihmal edilmeyecek, en öncelikli insanlardır. Ardından diğer akraba, komşu, dost ve arkadaşlar gelir.

Bölgenin kanaat önderleri ve varsa alimleri ziyaret edilebilir. Çünkü onlara saygı, dine saygıdır.

Bayramlar kaynaşma ve birlikte olma zamanları olduğu için, her halde bayramlarda hiç yapılmayacak şey, eş ve dosttan kaçar gibi turistik bir bölgede bir otelde tek başına istirahate çekilmektir. Çünkü bu kaynaşmayı değil, izole olmayı, bireyselliği sonuç verir. Bayramlar zaten bir bakıma da bireyselliğin önüne geçmek içindir. Olumsuz anlamda bireysellik demek, kimse beni ilgilendirmez, önemli olan benim demektir.

Keşke kıran olmasaydı da küçük de olsa hediyelerle ‘huzur evlerini’, hastaneleri ziyaret edilebilseydik ve kimsesi gelmeyenlerle sohbet edebilseydik. Ama başka zamanlar da bir türlü görüşülemeyen dost ve arkadaşlara uğranılabilir. Burada da önemli olan, ziyaretlerin çok kısa tutulmasıdır. Hele de meşguliyeti olanlar için bu durum sanıldığından da önemlidir. Böyle zamanlarda kısa ziyaretler sevindirir.

Sadece kendi tanıdıkları değil, babasının ve annesinin hatırına onların dostlarını ziyaret de önemli bir sünnettir.

Ama cep telefonları ile mesajlaşma bana soğuk geliyor. Belli şirketleri zengin etmenin dışında bir anlamının olduğunu da sanmıyorum. Bu sebeple de ben böyle mesajları cevaplamıyorum. Bunlar sanal dostlukların sanal bayramlaşmasıdır. Orada takdim edilen çiçekler ve resimler de sanaldır, hayaldir. Hiç olmazsa telefonla konuşulmalıdır.

Resulüllah Efendimiz (sa) ‘Hediyeleşin ki, birbirinizi sevesiniz’ buyurur. Burada önemli olan hususlardan birisi de işe yaramayan ve harcanması israftan başka bir anlama gelmeyen hediyeler yerine, küçük de olsa işe yarayan şeyler sunmaktır. Bir paket çay, ambalajla şişirilmiş koca bir çikolata paketinden evladır.

Çocuklarına başka zamanlarda vakit ayıramayanların, çoluk çocuğuyla ilgilenme fırsatı bulabilmeleri bayramların en güzel etkinliklerinden biri olur.

Ziyaretlere gitme imkânı olmayan insanlar da bayramlarda fırsattan istifade, bir kitap okuyabilirler, Kur’an-ı Kerim’den bir sure daha ezberleyebilirler.

Herkesin bayramını tebrik ediyorum.