Şeyh Muhyiddin’den seçilmiş sözler

Maurice Merleau-Ponty,

en önemli çalışması olan

Algının Fenomenolojisi

’nde, anlamaya mahkum oluşumuzu dünyalılığımıza bağlayarak, dünya hayatı ve dolayısıyla tarihi içinde adlandıramadığımız bir şeyi yapma ve söyleme imkanına erişemeyeceğimizi belirtir.

Ona göre,

fenomenolojik

dünya

, önceki varlığın açığa vurulması değil, varlığın bizzat kendisinin temellendirilmesidir ki, bu esasta dünyanın görülmesinin ve yeniden öğrenilmesinin aracı olan felsefe de, bu temellendirmede dünyanın kendi kendisinin ifşası olarak ancak fenomenoloji üzerinden gerçekleşebilir.

Şeyh Muhyiddin

’in, (Ekrem Demirli çevirisiyle)

Fütûhât-ı Mekkiyye

’sinden yaptığımız seçmelerin

on dördüncüsünü

bu düşünceler eşliğinde sunmaktan maksadımız, onun İslam metafiziğini kurumlaştıran bir zat olduğunun sürekli olarak hatırda tutulmasını sağlamak içindir. Onun, tasavvuf/ tarikat sohbeti yapan bir zattan ibaret olmadığının; algı, dünya, hikmet, hakikat, hakikatlilik, gerçek, gerçekçilik, bilme, nispetler (fenomenler), görme ve tanımlama... gibi ontik terimleri, bunlara yüklediği dini içerikle İslam metafiziği içinde

pür bir mütefekkir özeni

yle yapılandırdığının gözden ırak tutulmaması gerekir ki, onun tefekküründen azami fayda elde edilebilsin.

Şeyh Muhyiddin

diyor ki:

“Allah,

akl

ın kendi başına

algı

layamayacağı

bilgi

leri tebliğ etmesi için

peygamber

leri seçmiştir. Söz konusu bilgiler, Allah’ın Zatı ve O’na yaklaştırıcı ameller, terkler ve nispetlerle ilgilidir.” (FM, 7:189)

“

Bildi

ğim, (...) bilinenin kendisindeki durumudur.” (FM, 7:278)

“Hiçbir şey kendi

hakikati

nin dışına çıkamaz.” (FM, 7:283)

“

Hakikat

ler, kendi alanlarında akar. Her hakkın kendinde bir mutlaklığı vardır.” (FM, 8:13)

“

Hikmet

, özel bir bilineni bilmektir.” (FM, 8:31)

“

Hikmet

in öncesi, hakimdir. Öyleyse hikmet hükümrandır. Onun sonucu olan hükmün faili ve öznesi ise, hakim ve hakem’dir. Sayesinde atın kontrol edilmesini sağlayan gem de ‘hikmet’ diye isimlendirilmiştir. Öyleyse bu niteliğe sahip her bilgi hikmettir.” (FM, 8:31)

“Allah

Alîm

, sen

âlim

sin.” (FM, 8:73)

“

Marifet

bir hedef iken bilgi yolu bir kanıttır. Bilgi ilâhî bir nitelik iken, marifet var olana ait nefsânî ve Rabbânî bir niteliktir.” (FM, 8:153)

“

Bilgi

var iken amel yapmamak, amel yaparken bilgisiz olmaktan iyidir.” (FM, 8:310)

“

Bilgi

nin kendisi değil ilgisi yenilenir ve ortaya çıkar.” (FM, 9:20)

“

Bilgi,

kendine göre hakikatini yitirmez. O, her zatta kendi hakikatiyle ve kendisi olarak bulunur. (...) Bilgi, aslı üzere akledilir, mevcut değildir! (FM, 9:75)

“

Bilgi

, delilden meydana gelen bütün bilgilerdir. Çünkü bilgi(anlamındaki ilim), alâmet kelimesinden türetilmiştir. (FM, 9:194)

“

Hakikat

sırrı (...) bilginin bilinenin zatına ilave bir durum olmadığını bilmekten ibarettir.” (FM, 9:194)

“Herkes kendi zevkine göre ve hâlinde tercih ettiği şeye göre konuşur. Çünkü

sûfî

ler bir şeyden söz ederken zevklerinin ve vecdlerinin verisini aşmazlar. Öyleyse onlar kesin bilgi sahibi ve dürüst kimselerdir. Onların bilgisine kuşku girmez. (Bilgisinin kaynağı düşünme olan ise, onlardan değildir. Düşünce bazen yanılır, bazen isabet eder. Fikriyle hareket eden insan, hâl ve zevk sahibi değildir.)” /FM, 9:313)

“

Filozof

’un anlamı, hikmeti seven demektir. Çünkü Yunanca’da ‘sofya’ hikmet demektir. Bir tanıma göre de ‘sevgi’ demektir. Öyleyse felsefe hikmeti sevmektir. Akıllı herkes hikmeti sever. Şu var ki ister filozof, ister Mu’tezile, ister Eş’arî olsun, ister başka bir akılcı ekolden olsun, akılcıların ilahiyat bahislerindeki hataları doğrularından daha çoktur. Binaenaleyh filozoflar, adları nedeniyle kınanmadılar, onlar metafizik bahislerinde yanıldıkları için kınanmışlardır. Onların bilgileri, peygamberlerin getirdikleri bilgilerle çelişmiştir. Bunun nedeni ise, nebilik ve risâletin kaynağı ve bunların neye dayandığı hakkındaki bozuk düşünceleriyle vermiş oldukları hükümlerdir. Fikre dayandıkları için işi karıştırmışlardır.” (FM, 9:314)

“

Güçler

(duyular) derece derecedir. (...) Her birisi Allah’ın kendisini yarattığı özelliğe göre (bir bilgi) verir. Duyma gücüne görme gücü tahkim edilseydi, onu imkansız sayardı. Aynı şey görme ile diğer güçler arasında geçerlidir. Akıl da güçlerden birisidir. Hatta o bütün güçlerden yardım alırken, onlara hiçbir şey vermez.” (FM, 3:315)

“Allah’a giden yol (...)

kıyas

ile öğrenilmez.” (FM, 9:354)

“Tesadüf bile olsa, sana

bilgi

verilmiştir.” (FM, 9:355)

“

Düşünmenin konusu,

güzel isimler (Esmâü’l-Hüsnâ) ve yaratılmışların isimleridir.” (9:407)

“

İlk düşünce

asla yalan söylemez.” (9:427)