Doç. Dr. Osman Mutluel
İbn Haldun, toplumların var olmasında üç aşamadan söz eder. İlk aşamada yaşayan insanların birinci önceliği var olmak ve bir vatan edinmek amacı ile canlarını ortaya koyarak düşmanları ile mücadele ederler ve bulundukları toprakları vatan edinme mücadelesi içindedir. Toplum oluşumunda ikinci aşama varlık mücadelesinde başarılı olan neslin çocuklarının ticaretle meşgul olması ile ortaya çıkar. Ardından üçüncü aşama çocukların eğitimine sıra gelir. Bu aşamadan sonra sanat ve kültürel faaliyetler ön plana çıkar. Özellikle son aşama toplumun zenginleşmesinin belirtisi olarak ortaya çıkan bir süreçtir. Bu sürecin en büyük tehlikesi, zenginleşmiş olan insanların kendi kültür ve değerlerinden kopuk bir hayat yaşayan çocuklarının her taşkınlığına göz yumması ve yabancı ve düşman kültürlerin çocukları gibi yetişmeleridir. Bu durum genel olarak “Teref” olarak isimlendirilir.
Ayrıca İbn Haldun, toplum üçüncü aşamasına geçtiğinde elde ettiği zenginlik ve mal varlığı sayesinde, eskiden ihtiyaç hissetmediği ama varlığının çoğalması neticesinde değişen anlayışı ile yeni lüks ve israfın içinde harcamaları çoğalmıştır. İnsanların olmazsa olmaz olarak kabul ettikleri talep ve ihtiyaçlarının çokluğu ve çeşitliliğinden dolayı günah ve fücur artar, meşru ve gayri meşru yollarla geçinme vasıtalarını elde etmek üzere türlü çarelere başvurur. Artık insan öyle bir hale gelir ki, helal ve haram, yalan ve doğru birbirine karışır. Toplum içinde insanlar zenginliklerine göre ayrışmaya başlar. Toplumsal sınıflar oluşur. Bu aşamada din ve ahlak ikinci planda kalır. Cömertlik ve kahramanlık gibi üstün erdemler ortadan kalkar. Bu hayatı yaşayan insanların en büyük ihmali çocuklarının yetişmesinde ortaya çıkar. İşte “Teref” olarak ifade edilen çocuklar, toplumun bu döneminde ortaya çıkar.
- Peki, bu tür çocuklar için ne yapabiliriz?
Zengin olan insanların dikkat etmesi gereken hususlardan ilki, belki de en önemlisi “Teref” olarak tabir edilen ve kendi çocuklarının mal çokluğundan dolayı şımarmalarını veya sonradan görme olmalarını önlemektir. Eğer zenginler, çocuklarını bu konuda eğitemezse bir gün o çocuklar, kendi başına bela olur. Çünkü mal çokluğundan dolayı kendini kaybeden çocukta hiçbir sınır kalmaz. Sınırı olmayan insanların ne zaman ne yapacakları belli değildir. Bunu önlemenin en iyi yolu, bu çocukları daha küçük yaştan itibaren iyi bir eğitim vermek ve kendi kültürü içinde yetişen insanlar haline getirmektir. Bu da bir Müslümanın ebeveynlik görevidir.
Çok namaz kıl ki secdelerin çoğalsın: Kulun Rabbine en yakın olduğu an