Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) için 3 formül: EYT ne zaman çıkacak?

EYT'de milyonların beklediği adımlar atılıyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) dâhil yılsonuna kadar önlerindeki bütün dosyaları çözeceklerini, alternatif çözüm politikaları üretmeye çalıştıklarını söyledi. Gözler bu konuda yürüyen sürece, ortaya konulacak formüllere çevrildi. İşte detaylar..

EYT SON DAKİKA BUGÜN HABERLERİ NEDİR, YENİ GELİŞME VAR MI?

AK Parti Grup Başkanvekili Emin Akbaşoğlu EYT açıklaması yaptı:

"Ekim ayında Meclis açıldığında gündemimize sözleşmeli personelin mali sosyal haklarının ele alınması ve kadro haklarının ele alınması suretiyle yasa ile netleştirilerek daimileştirilmesi söz konusu olacak. Bunun akabinde EYT'li kesimin durumu ele alınarak çözümlenecek. 2023 başında farklı bir Türkiye'ye hep beraber ulaşacağız.

10 ay çalışmak suretiyle, 2 ayı çalışmama ile geçirenler (geçici işçiler), 12 ayın tamamında çalışır duruma gelme düzenlemesini mutlaka gerçekleştireceğiz, çözümleyeceğiz."

EYT’NİN KAPSAMI NEDİR, KİMLER EYT’Lİ, KİMLER BU YASADAN YARARLANACAK?

Burada prim gün sayılarını vereceğim kafa karıştırıcı olmasın. 8 Eylül 1999 tarihi dahil öncesinde sigortalı olanlar sigorta kapsamındadır. 6 milyona yakın EYT’li var Türkiye’de.

Kadınlar eğer 20 yılını doldurduysa erkekler 25 yılını doldurduysa 5 bin prim gününü doldurduysa emekliliğe hak kazanıyor. 9 Eylül 1999 dahil ve bundan sonrası için denildi ki EYT’liler için 58 yaş ve 60 yaş şartını getirdik. Kadınlar 58 yaş, erkeler 60 yaşını doldurursa emekli olabilir.

Senin primi doldurman önemli değil sana yaş şartı koyduk denildi. Devletimiz bunu karar verecekken Hazine’ye maliyetini de değerlendirmek zorunda. Bu işin gecikmesindeki birinci husus maliyet ikinci husus da şudur. Burada SSK, Bağkur ve emekli sandığı var. 5 farklı kanun var. Yapılmak istenen şudur: Bütün üç farklı kanun 5 farklı emeklilik sisteminin aynı potada eritilerek EYT’de formül üretmektir.

2008 yılından itibaren SSK’da değişiklik yapılarak bunlar tek çatı altında toplanıldı. Bugün itibarıyla emekli edilmeye çalışılırsa EYT’liler evet yaş beklemeksizin emekli edeceğiz derlerse 900 bin ile 1 milyon kişinin emekli olması bekleniyor. Bunun Hazine’ye maliyeti yıllık 4 milyar lira. 2009’da bakanlığın bir araştırması var biz EYT’lilerin tamamını emekli edersek 10 yıl içerisinde 800 milyar liralık Hazine’ye yükü var.

Geçtiğimiz günlerde sayın Nebati açıklama yaptı. Bizim toplam yükümüz 90 milyar liraya ulaştı dedi. KKM yapıldı rekor düzeyde bir mevduat var bunun da Hazine’ye yükü paylaşılmıştı. Haziran ayında 21 milyar liraydı.

Bir komisyon toplanacak kaç kişi faydalanırsa şu kadar maliyet olacak diye çalışılacak ondan sonra karar verilecek diye düşünüyorum.

YENİ BİR FORMÜL MÜ BULUNACAK?

Çalışma Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı bürokratları çalışır, işveren ve işçi tarafı görüşmede olur. Seçimden önce bunun çıkması bekleniyor. Devletimiz bu sorunu artık çözmek istiyor. Uzun zamandır gündemde bunun için de bir maliyet söz konusu bununla ilgili çeşitli formüller var.

5 farklı modelden bahsediliyor ama öne çıkan bazı modeller var. Burada Almanya ve Finlandiya modeli var. Almanya modelinde kaç yıl emekliliğinize kaldıysa eğer senin 4 yılın kaldıysa yüzde 2 keserim yüzde 8 daha düşük alırsın diyor. Bu şekilde emekli aylığı bağlanıyor ve bu kişi ölene kadar bu emekli maaşını alıyor.

Finlandiya modelinde yaşı beklenerek adar kesinti var. Yaşa geldikten sonra kesinti yok diyor. Hayatta kalma süresi yükseldiği için emekli yaşları yükselmeye başladı. Ama biz Türkiye’yiz özgün olmamız gerekli. Pandemi süreci ve enflasyondan yola çıkacak olursak EYT’liler halen çalışıyor.

EYT İÇİN 3 FORMÜL

Komisyon, bu tarihten önce çalışması olup emekli olmayan herkesin dâhil olduğu EYT'lilere ilişkin çözüm, model önerilerini değerlendirerek, "prim, yıl, yıpranmaya" dayalı formüller ortaya koyacak.

Primi yetmeyenler için "halk", vakıf, sandıklar aracılığıyla "iş emekliliği", aylığın belli bir miktarının kesilerek daha erken emekli olma imkânı sağlayan "kısmi erken yaşlılık emekliliği, kesintili erken emeklilik", süre tamamlanması gibi seçenekler değerlendirilecek.

EYT düzenlemesi, Sosyal Güvenlik Kurumu'nun yükünü azaltacak hem de mağduriyetleri giderecek. Emekli olmadıkları gibi iş bulmakta da sıkıntı yaşayan binlerce kişi bulunuyor.

Emeklilikte yaşa takılanların yaş ortalaması 48-49 bandında bulunuyor. EYT konusunda ortaya konulan formüller, çalışmanın ne zaman tamamlanacağı başta olmak üzere merak edilen soruların yanıtları şöyle:

EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLARIN SORUNLARININ ÇÖZÜMÜ İÇİN NASIL BİR FORMÜL BULUNACAK?

EYT konusunda AK Parti grubu ve bakanlıkça iki koldan çalışma yürütülüyor. Yıpranma hakkı olmayan ağır işlerde çalışanlara, emekliliğine 3-4 yılı kalanlara her yıl için yüzde 4-5 gibi bir oranda kesinti yapılarak erken emeklilik sağlanması seçenekler arasında bulunuyor. Ayrıca 50 yaş ve üstü çalışanlara iş imkânı için vergi, prim teşviki sağlanması, 9 bin gününü dolduran her 360 gün karşılığı dörtte birinin yaştan düşülmesi formüllerinin her biri teknik olarak değerlendiriliyor.

KESİNTİLİ, KISMİ EMEKLİLİK NEDİR, DÜNYADA UYGULAMALARI VAR MI?

Kısmi emeklilikle 3600 gününü tamamlayan kadınların 50, erkeklerin de 55 yaşında emekliye ayrılması öngörülüyor. Süre tamamlanmasında da kadınlarda 7 bin 200, erkeklerde 9 gün sigortalılık gününü bitirenlerin yaşa bakılmadan emekli edilmesi söz konusu.

Bazı Avrupa ülkelerinde uygulanan bu modelde yaşı dolduranlar belirli bir kesinti miktarını kabul etmeleri durumunda kısmi erken yaşlılık emekliliğine hak kazanabiliyor. Almanya, Finlandiya gibi ülkelerde uygulanan kesintili emeklilik modeli de tartışılan seçenekler arasında yer alıyor.

Emeklilik için kay yıl kaldıysa her yıl için belli oranda aylıktan kesinti yapılıyor. Örneğin Almanya'da 63 yaşını dolduranlar yıllık yüzde 3.6 oranında kesinti ile erken emekliliği talep edebiliyor. Emekliliklerine 3-4 yıl kalanlara her yıl için yüzde 4-5 gibi oran üzerinden erken emeklilik kesintisi yapılarak emeklilik imkânı verilebilir.

Doğum borçlanmasında her bir çocuk için 720 güne kadar borçlanma hakkı var. Eksik prim günleri isteğe bağlı sigortayla tamamlanması durumunda ödenecek prim günü sayısının kesinlikle 1260 günü geçmemesi gerekiyor.

PRİM GÜNÜ DOLMAYANLAR İÇİN BİR ÇÖZÜM OLACAK MI?

Prim tamamlama da EYT çalışmalarında konuşulan başlıklardan biri. Buna göre, Eylül 1999'dan önce işe girenler için ilk sigortalı oldukları tarihe göre 5 bin ile 5 bin 975 prim günü isteniyor. Bunu tamamlayanların yaşı dikkate alınmadan böylece emeklilik imkânı doğuyor. Eksik prim günleri borçlanarak tamamlanabilir.

Dövizden TL'ye geçişte sağlanacak destek için tarih kapsamı genişletildi