- Bencilliği tarif eder misiniz?
Bencillik; insanın kendini beğenmesi, başkalarının çıkarını hiçe sayarak her şeyde kendi rahat ve çıkarını araması, dünyanın eksenine kendisini koyması, sadece kendi menfaatlerinin önündeki engelleri ortadan kaldırmak için çaba göstermesi ve bu menfaatlerinin paylaşılmamasını istemesidir.
- Kur’an’da bencillikle ilgili altı çizilen hususlar nelerdir?
Kur’an’a göre insan tabiatında yerleşen bencilliği maddi ve manevi konular olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür. Maddi bencilliği; cimrilik, insanları aldatma, karaborsacılık-tekelcilik gibi haksız kazanç elde etme, kız çocuğunu diri diri toprağa gömme gibi çeşitli şekillerde görmekteyiz. Manevi bencilliğe de; din istismarı, hevesini putlaştırma, irade zayıflığı, başkalarını uyarıp kendini unutmak ve bahanecilik gibi konularla yer verildiğini görmekteyiz.
- Bencillik bir Müslümana niçin yasaklanır ve sosyal hayatta ne tür yaralar açar?
İlâhî kitapların bildirimleri ve yapılan araştırmalar bencilliğin, insanın fizikî ve rûhî yapısına zarar verdiğini göstermektedir. Ayrıca tutum, davranış, istek ve arzularında başkalarının ihtiyaçlarını gözardı edenler, Kur’an’dan ve Allah Rasûlü’nün (s.a.s.) örnek hayatından habersiz, bencil insanlardır. İnsanda bencillik arttıkça huzursuzluk da o nisbette artar. İnsan tabiatına yerleşen bencillik, bireyler arasında kin tohumları eker. Bencillikle beraber ahlâkî bozulmalar da hızlanır. Bencilliğin ahiret hayatına dönük olarak da insanı günaha götüren, Allah’ın öfke ve azabına maruz bırakan elim neticeleri bulunmaktadır.
- Bencilliğin karşıtı olan diğerkâmlığı nasıl tarif edebiliriz?
Diğerkâmlık; mânevî kazancı maddî menfaatten üstün tutmak niyetiyle kendisi muhtaç ve yoksulluk içinde bulunsa da, başkasının ihtiyacına öncelik tanımak, kendini başkalarının ihtiyaçlarıyla sorumlu tutmak, bir zarardan öncelikle başkasını korumak, gerektiğinde bedel ödeyerek toplumun veya insanlığın iyiliği için özveride bulunmak, başkalarının çıkar ve refahı için onlar adına iyi olanı öne çıkarmayı yaşam ve eylem ilkesi olarak kabul etmektir.
- Kur’an-ı Kerim’de diğerkâmlığın anlam sahası nasıl çizilmiştir?
Kendisi muhtaç ve yoksulluk içinde bulunsa bile, menfaatte ve zararı gidermede diğer insanları kendine tercih etmek olarak îsâr, iyilik ve lütufta bulunmak anlamında ihsân, bir kimseye iyilik etmek, onu bir nimetten yararlandırmak, rahata kavuşturmak olarak in’âm kavramları yanında infâk ve ikram kavramları da Kur’an’da diğerkâmlık konusu altında işlenmektedir.
- Diğerkâmlığın insan hayatına kattığı değer nedir?
İnsanı tabiattaki varlıklardan güçlü kılan diğerkâmlık, insanların özlerinde taşıdığı değerleri işleyerek toplum menfaatine yöneltir. Hatta kötülüğe meyleden kimsenin kabiliyetlerini ve insanların yapageldiği yanlış davranışları direk engellemek yerine onları erdemlere yönlendirerek faydalı hale getirir. Diğerkâmlık, cesaretle birlikte bulunduğunda kahramanlığı doğurur, şefkatle birleşince iyilikseverliği oluşturur, empati ile birlikte af ve merhameti meydana çıkarır.
- Modern dönemde diğerkâmlığın toplum hayatına sağladığı yararlar nelerdir?
Modern hayatın ve teknolojik gelişmelerin insana sunduğu faydaların yanında bir kısım değerleri kaybettirdiği de muhakkaktır. Küreselleşen dünyaya paralel olarak ekonomi, siyaset ve çevre, krizin eşiğine gelmiş durumdadır. Kapitalizmin dünyayı sarmasıyla birlikte sevgi, saygı, doğruluk, merhamet, müsamaha, iyilikseverlik, onur gibi insanlığı yücelten değerler yerini para, makam, şöhret, çıkar ve menfaate bıraktı. Hemen her toplumda azınlık denilebilecek sayıda insan ise hala erdemlerin hayata hâkim olması için mücadele vermektedir. İnsanlar arası çatışma, savaş ve zulümlerin yerine insanlığın barış içerisinde bir arada yaşayacağı dünyaya olan ihtiyaç elzemdir. İşte böylece hayatı daha iyiye, güzele ve yaşanılır kılmaya itecek şeyin bencillikten uzaklaşıp toplumda sosyal bütünleşmeyi sağlayan diğerkâmlığa doğru yol almak olduğu ortaya çıkmaktadır.
Karşılığı ahiret hayatında bulunacak
- Diğerkâmlığın ahiret hayatına dönük neticeleri nelerdir?
Tabii ki; diğerkâmlığın sonucunda elde edilecek dünyevî sonuçlar yeterli ve tam bir karşılık olmayacaktır. Diğerkâmlığın temelinde âhiret hayatının varlığına, orada tecelli edecek mükâfata, günah ve kusurların affına vesile olmasına, ebedî kurtuluşa ve Allah’ın sevgisini kazanmaya inanma vardır. Zaten başka hiçbir düşünce, temelde diğerkâmlığı istenen seviyeye çıkaramayacaktır. Çünkü Allah, “diğerkâmlık âyeti” olarak adlandırabileceğimiz âyet-i kerimesinde: “Hatta kendileri ihtiyaç duysalar bile o kardeşlerine öncelik verir, kardeşlerini nefislerine tercih ederler. Kim nefsinin cimriliğinden korunursa, işte onlar kurtuluşa erenlerdir. ” (Haşr 59/9) buyurarak asıl diğerkâmlığın kendisi muhtaç olsa bile başkalarını kendisine tercih edebilmekle gerçekleşebileceğini ve diğerkâmlığın karşılığının âhiret hayatında karşılık bulacağını beyan eder.