Toplum mühendisliğinin Kürt boyutu

Türkiye'de modernleşme hareketinin milliyetçilikle atbaşı gitmesi bir tesadüf değildir. Osmanlı'dan bu yana laik milliyetçilikle modernleşme hareketlerinin aynı proje çerçevesinde ele alınması gerekir. Toplumun laikleştirilmesi milliyetçiliğin Müslüman toplumlarda ne kadar boy attığı ile doğru orantılıdır. Modernleşme teorileri açısından bu genel bir kabul olsa da yer yer farklı uygulamalar da bulunabilir. Örneğin, Osmanlı dönemi islamcılarının modernist tutumu değil de laik Türk milliyetçilerinin ve laik Arap milliyetçilerinin modernleşme projelerinin uygulama imkanı bulmuş olması ve bu kadroların devredışı bırakılmış olmaları tesadüfi olabilir mi?

Bu durumun daha hassas ve güncel uygulamasını Güneydoğu sorunu diye adlandırılan ve ne anlama geldiğini kimsenin pek bilmediği özel durum için uygulamak tarihi perspektif açısından da önemli ip uçları verecektir.

HADEP'li Diyarbakır Belediye Başkanı kendisiyle yapılan bir konuşmada, HADEP'in Güneydoğu'da laikliğin teminatı olduğunu söylemiş. Kürtler'in son 20 yılda çağdaş, modern bir kafa yapılanmasına kavuştuklarını görüşünü belirtmiş. "Çağdışı ideolojilerden tümden bir kopuş var. Geçmişte bölgede yoğun bir din sömürüsü yaşanıyordu. Bu engellendi. HADEP bu konuda gerçekten büyük bir görev yaptı burada. Çağdaşlaşma adına, Batı'yla bütünleşme adına büyük bir uyanış yaşandı"ğını söylemiş. Bu ifadeler üstünde durulması gerekir.

Türkiye'de, ortadoğuda uygulanan değişik toplum mühendisliği projelerinin en az 150 yıllık özetini veriyor.

PKK ile HADEP'in siyasal hedefleri ve aralarındaki ilişkinin türü bu anlamda konumuz dışında bulunuyor.. Ancak toplumsal mühendislik bağlamında her iki oluşumun da aynı projeye imza attığını söyleyebiliriz. Belediye Başkanı'nın belirttiği son 20 yıl PKK'nın sahneye çıktığı dönemdir. Özellikle sempatizanlarından başlayarak halkalar halinde gelişen "kan ve acı"ya dayalı halkanın Kürtleri laikleştirmekten çok dinsizliğe doğru sürüklediği açıktır. Çağdışı ideolojilerden "din"in yani İslam'ın kastedildiği açık. Kürtçülük hareketi, daha kaba bir şekilde, uygulamaya memur edildiği gecikmiş proje yüzü suyu hürmetine belli merkezlerden güç aldığını söylenebilir.

Batıyla bütünleşmenin din ile radikal bir kopuşla mümkün olacağın varsayan, çağdışı ideolojiler yerine Stalinzm'e kadar uzanan kaba ve vandal ideolojilere sarılan Kürtçülük, Türk modernleşmesini yüklenen laik(çi) Türkçülerden de daha geri bir çizgiyi temsil ediyor.

Ancak her iki kesimin de buluştuğu, olanca vahşete sempati olmasa bile görmezden gelinmesini sağlayan husus; Müslüman Kürtler'in, çağdışı görülen "din" ve din kaynaklı anlayış, tasavvur biçiminden uzaklaştırıcı laikçi Kürtçü projedir. Modernleşmenin neden toplumun laikleştirilmesi ile eşdeğer görüldüğünün dramatik bir Ortadoğuya özgü hikâyesidir bu. Aynı hikâyenin değişik versiyonu Kuzey Irak'ta, Balkanlar'da uluslararası uyum içinde nasıl kotarıldığına şahit oluyoruz.

Tüm Ortadoğu ülkelerinde olduğu gibi din ve gelenekle bir şekilde ilişkilendiril(e)meyen her türlü projenin güdük kalması kaçınılmazdır. Bu toplumu (etnik kökeni ne olursa olsun, bu anlamda enternasyonal bir yaklaşım/realite olarak) besleyen dinamiklerin yeniden keşfedilerek, en azından sosyolojik ve tarihsel bir bağ kurmadan gerçekleştirilmeye kalkılacak her proje başarısız kalmaya, başarısız kaldıkça da sertleşmeye mahkumdur. Bu başarısızlık, Ortadoğuda hakim olan (çoğunlukla siyasal) şiddetin en azından en önemli boyutunu açıklıyor.

Laikliğin teminatı olarak kendini takdim eden Kürt(çülük) hareketi ile 28 Şubat toplum mühendisliğini birleştiren nokta burasıdır. Belediye Başkanı'nın deyimi ile: "Laik düşünce anlayışı çok gelişti. Bu önemli. Laiklik adına da bu gelişme Türkiye için bir teminat."