Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Resmi Gazete'de yayınlanan RTÜK Kanunu'nun iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesi'ne müracaat etti. Sezer, böylece Anayasa Mahkemesi'ne 4. kez başvurmuş oldu.

Sezer, 16 sayfalık dilekçesinde, yayın ilkeleri arasındaki "umutsuzluk ve karamsarlık içeren yayın yapılamayacağı" ilkesinin muğlak olduğunu belirterek, bunun "haber alma" ve "basın özgürlüğü" ilkelerine aykırı olduğunu söyledi.

İki kere 'tekelleşme' uyarısı

Sezer, yasa ile basın-yayın şirketlerine getirilen "pay oranları" ile medyada tekelleşmeye kapı açıldığını belirterek, medyanın "toplum yaşamını ve ulusal güvenliği tehlikeye sokan bir güç durumuna gelebileceği" uyarısında bulundu. Sezer, medya sahibine kamu ihalelerine girme ve borsada işlem yapma yasağı getirilmemesinin, medya gücünün kullanılarak ihalelerde haksız rekabete, borsada işlem oyunları yapılmasına neden olabileceğini kaydetti.

RTÜK'e basın ve haber alma ile düşünceyi açıklama özgürlüğünü sınırlayıcı yetkiler verildiğine de dikkati çeken Sezer, özel radyo ve televizyonlara verilecek para cezalarını da çok yüksek buldu. Sezer, cezalar sonucu küçük yayınların çekilerek, basında tekelleşme olacağını ifade etti. Cumhurbaşkanı Sezer, sözkonusu hükümlerin iptalini ve yürürlüklerinin durdurulmasını istedi.

Mahkeme Sezer'i haklı bulmuştu

Sezer, "orman sınırları dışına çıkartılan yerlerin orman köylüleri dışındaki kişilere de satılmasını olanaklı kılan düzenlemenin" iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvurmuş, mahkeme de bu düzenlemenin yürürlüğünü durdurmuş, daha sonra da bu hükmü iptal etmişti. Sezer'in, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ile Avukatlık Kanunu'nun değiştirilen birer maddesi ile ilgili iptal başvurusu ise esastan görüşülmeyi bekliyor.

Dilekçe zaten hazırmış

Cumhurbaşkanı Sezer, iptal dilekçesini önceden hazırladığını söyledi. Hak-İŞ Genel Başkanı Salim Uslu, TMMOB Başkanı Kaya Güvenç, Yerel Televizyonlar Birliği Başkanı Şeyda Açıkkol ve Sağlık-İş Genel Başkanı Mustafa Başoğlu'nun da yer aldığı 'RTÜK Platformu'nu kabul eden Sezer, RTÜK Kanunu ile ilgili Anayasa Mahkemesi'ne müracaat dilekçesini daha önceden hazırladığını açıkladı. Sezer'in, "Bu süreç beklenen bir süreçti. Toplumun bütün kesimleri bile bu yasaya destek vermiş olsaydı Anayasa ve hukuka aykırı olan bu kanunu Anayasa Mahkemesi'ne götürürdüm" dediği öğrenildi. YTB Başkanı Şeyda Açıkkol, Yeni Şafak'a yaptığı açıklamada Sezer'e teşekkür ettiklerini belirterek, "Anayasa Mahkemesi'nin yürütmeyi durdurma kararını en kısa sürede vermesini bekliyoruz" dedi.

Manifesto gibi gerekçe

YAYIN İLKELERİ YORUMA AÇIK- Yayın ilkeleri arasında bulunan "... korku salacak yayın yapılmaması" ve "Yayınların karamsarlık, umutsuzluk, ... eğilimlerini körükleyici... nitelikte olmaması" maddelerinde, yasaklar açıkça tanımlanmamıştır. Bir yayının korku salacak ya da karamsarlık ve umutsuzluk eğilimlerini körükleyici nitelikte olması, kişilere göre değiştiğinden bu ilkeler, belirgin ve açık olmayan, nesnel içerikten yoksun ve soyut ilkelerdir. Üstelik, bu ilkelere aykırı yayınlar için ağır yaptırımlar öngörülmüştür. Bu kurallar, Anayasa'nın 38. maddesindeki "kanunsuz suç ve ceza olamayacağı" ilkesine aykırıdır.

Açık, belirgin ve nesnel olmayan ilkelere uyulması zorunluluğu, yayın kuruluşlarında tedirginlik yaratacağından, radyo ve televizyonların doğru ve yansız yayın yapmalarına engel oluşturacaktır. Bu düzenlemeler, Anayasa'nın 26. maddesindeki "haber alma" ve 28. maddesindeki "basın özgürlüklerine" ilişkin kurallara da aykırıdır.

ÜYELERİ TBMM SEÇEMEZ- Yasa'da, "9 üyeden oluşacak Üst Kurul'un 5 üyesinin TBMM Genel Kurulu'nca seçileceği" hükmüne yer verilmiştir. Ancak Anayasa'da, TBMM'ye kamu görevlilerini seçme ya da atama görev ve yetkisi veren açık bir kural bulunmamaktadır. Anayasa Mahkemesi, TBMM'nin bu yetkiyi "yasa ile" kullanması durumunu, ancak atama yapılan kurumun anayasal bir kurum olması halinde kullanabileceği yönünde kararlar vermiştir. Oysa RTÜK yürütmeye ilişkin bir kurumdur.

TAZMİNATTA SINIR OLMAZ- Yasa'da "Tazminat miktarı, on milyar liradan az olmamak üzere fiilin ağırlık derecesine göre belirlenir. On milyar liralık alt sınır her yıl Maliye Bakanlığı'nca ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılır. Mahkeme bilirkişi atar" denmektedir. Tazminatın alt sınırı yasa ile belirlenmiş, yargıcın takdir hakkı ortadan kaldırılmıştır. Kişinin, kişilik değerlerine saldırıyla oluşacak zarar tutarının yasa ile belirlenmesi, sorumluluk konusunu düzenleyen hukukun temel kurallarına ve hukuk devleti ilkesine uygun düşmemektedir.

Ayrıca, Hukuk Usulü Muhakemeleri Yasası'nın 275. maddesine göre, hukuksal bilgi ile çözümlenmesi olanaklı konularda bilirkişi incelemesi yaptırılamaz.

TEKELLEŞMEYE İZİN VERİLEMEZ- Yasa'nın 13. maddesiyle radyo ve televizyon yayın izni verilen şirketlerin pay oranları ve şirket yapısıyla ilgili konular düzenlenmektedir. Sermayenin belli kişi ya da grupların elinde toplanmış olduğu gerçeği, bu kişi ya da grubun, çok sayıda televizyon ve radyo kuruluşunu sahiplenebilme olanağı ve ölçüsüz para cezaları uygulaması ile görsel ve işitsel medya alanında tekellerin oluşması kaçınılmaz olacaktır. Tekelleşen ya da kartelleşen görsel ve işitsel medya, bir yandan ekonomik alanda haksızlık yaratabilecek bir güce ulaşırken, öte yandan da haber alma özgürlüğünü kısıtlayabilecektir. Oysa Anayasa'ya göre, devletin, tekelleşme ve kartelleşmeyi önleme; basın ve haber alma özgürlüğünü sağlayacak önlemlerin alınması görevi vardır. Basın özgürlüğü, kamu güçleri karşısında olduğu kadar özel güçlere karşı da korunmalıdır. Tekelleşerek, sorumluluk bilincinden uzaklaşacak bir medya, her sorumsuz güç gibi er geç amacından sapabilecek ve toplum yaşamını, ulusal güvenliği tehlikeye sokan bir güç durumuna gelebilecektir.

İHALE VE BORSA İZNİ VERİLEMEZ- Medya sahibi kişi ve gruba kamu ihalelerine girme ve menkul kıymetler borsalarında işlem yapma yasağı getirilmemesi, medya gücünün kullanılarak ihalelerde haksız rekabete, borsada çeşitli işlem oyunları yapılmasına neden olabilecektir. Devletle ticari ilişkilere giren medya sahiplerinin, iktidar lehine yayın yaparak ya da tam tersine baskı oluşturarak kamu ihalelerini alma avantajını sağlayabileceği kuşkusu vardır. Medyada belli oranın üzerinde pay sahibi olanların kamu ihalelerine girebilme ve borsada işlem yapabilmesine ilişkin yasağın tümüyle kaldırılmış olması, "yasaların kamu yararı amacıyla çıkarılması" ilkesiyle bağdaşmaz.

RTÜK'ÜN YETKİLERİ FAZLA- Yasa ile Üst Kurul'a, basın ve haber alma özgürlüğünü sınırlayıcı yetkiler verilmiş, yargı alanına giren konularda da yönetim yetkili kılınmıştır. Yönetim para cezası ve kişi özgürlüğünü kısıtlayıcı yaptırımlar dışında çeşitli yasaklar koyabilir. Ancak, düşünceyi açıklama ve yayma, basın ve haber alma gibi temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması söz konusu olduğunda, yönetime tanınacak yetkinin, Anayasa'da bu kavramlara verilen değerler çerçevesinde belirlenmesi gerekmektedir. Bu yetkiler Anayasa'ya aykırıdır.

PARA CEZALARI TEKELE YARAR- Yasada özel radyo ve televizyonlara verilmesi öngörülen idari para cezaları çok yüksek tutulmuştur. Bu cezalar, basın yayın dışında bir geliri olmayan ulusal ve özellikle yerel basın yayın kuruluşları için amaç-araç orantısını gözetmeyen boyuttadır. Bu durum, "haber alma" ve "basın özgürlüklerine" ilişkin kurallar ile "demokratik toplum düzeninin gerekleri" ve "ölçülülük" ilkesi ile bağdaşmaz. Hukukumuzda, hiçbir dönemde bu tür suçlar için böylesine ağır para cezaları öngörülmemiştir. Basın Yasası'nda yapılan değişiklikler de, öngörülen para cezaları nedeniyle haber, düşünce ve kanaatlerin özgürce yayımlanmasını ve basın işletmelerinin yaşamını sürdürmesini engelleyecektir. Bu cezalarla, basın sektörünün krize sürüklenmesi ve sermaye birikimleri sınırlı gazetelerin yayın yaşamından çekilmesi, böylece basında tekelleşmenin gerçekleşmesi kaçınılmaz olacaktır.