Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli'nin Ahmet Hakan Coşkun'a verdiği röportaj bir süre önce Hürriyet gazetesinde yayınladı. Röportajın içeriği büyük ölçüde seçim sonrası devam eden koalisyon sürecine ilişkindi. Bahçeli'nin AK Parti'ye ve CHP'ye verdiği mesajlar ön plana çıkartılmıştı. Bununla birlikte Bahçeli'nin röportajını Hürriyet'in sosyal medya versiyonundan veya internet sitesinden okuyanların dikkatini çeken başka bir nokta daha oldu. MHP lideri, oruç tutuyor olmasına rağmen gazete tarafından kullanılan fotoğrafla oruç tutmayan birisi olarak sunulmuş oldu. Gelelim detaya. Röportaj için kullanılan iki fotoğraftan birinde röportajın gündüz yapıldığı izlenimini veren geniş açılı bir atmosfer vardı. Devamında kullanılan fotoğrafta ise Devlet Bahçeli'nin elinde çay bardağı bulunuyordu. Bu fotoğraf basılı gazetede kullanılmış fakat Bahçeli'nin elindeki çay bardağı spot cümleyle kamufle edilerek 'bardak' bağlamında oluşacak eleştiri giderilmişti. Gün içinde okuyuculardan gelen tepki üzerine çay bardaklı Bahçeli fotoğrafı da internetten çıkartıldı. Burada Hürriyet'in bu pratiğiyle ilgili iki temel soru sorulabilir.
1-Bu fotoğraf röportaj esnasında çekilmemiş olmasına rağmen bilinçli bir şekilde mi tercih edildi?
2-Bu fotoğraf hiçbir kasıtlı amaç güdülmeden yanlışlıkla mı kullanıldı?
Hürriyet yönetimi, internet sitesinden bu fotoğrafı kaldırdıktan sonra fotoğrafın yanlışlıkla kullanıldığına dair açıklama yaptı. Fotoğrafı çeken muhabir de twitter hesabından fotoğrafın Ramazan'dan önce yapılan bir başka röportaj esnasında çekildiğini ve yayın kurulu tarafından arşivden alınarak kullanıldığını belirtti. Ramazan Ayı'nda olduğumuza göre Hürriyet gibi yılların tecrübesine sahip, merkez medyanın amiral gemisi niteliğindeki bir gazetenin böylesine kritik bir koalisyon sürecinde MHP gibi kilit bir parti lideriyle ilgili doğrudan seçmen zihnini etkileyebilecek bir uygulamayı yapması, medyada haber süreçlerini bilenler için tartışılabilir bir durum ortay çıkarttı. Birinci sorunun cevabına göre Hürriyet gazetesi, bu fotoğrafı bilinçli bir şekilde kullandı. Ayrıca aynı fotoğrafın gazetede kamufle edilerek internet gazetesinde ise olduğu gibi yayınlanması fotoğraf üzerinde belirli bir çalışmanın yapıldığına işaret ediyor. Röportaj esnasında çekilen fotoğraflar yerine eskiden yapılan röportaj esnasındaki fotoğrafların kullanılması da izaha muhtaç. Öte yandan gazetedeki fotoğrafı kamufle etmeyi düşünenler ile internet versiyonundaki fotoğrafı olduğu gibi yayınlayanların da Ramazan Ayı'nda olduğumuzdan haberleri var-mış gibi bir izlenim doğuyor.
Bu yüzden MHP liderinin oruç tuttuğu bilinmesine rağmen Ramazan günü oruç tutmuyor izlenimi oluşturacak şekilde fotoğrafının kullanılması açık bir manipülasyon olarak değerlendirilebilir. Gazetenin satış rakamı 300 bin civarında fakat internetin ulaştığı kişi sayısı milyonlarla ifade edilebiliyor. Üzerinde tartışma olan bir konunun yayılma alanıysa çok daha geniş. Dolayısıyla bu fotoğrafı görenlerin hafızasına kazınan 'Oruç tutmayan Bahçeli' görüntüsü uzun süre kalıcı olabilir. Salt sosyal medya mecralarından beslenen okuyucu için bu fotoğrafın farklı ortamlarda MHP'ye karşı kullanılacağını söylemek ve Bahçeli imgesinin bu fotoğrafla epey bir süre anılması de mümkün görünüyor.
Hürriyet gazetesi manipülasyon yaparak MHP liderine 'CHP-HDP ile koalisyon çalışmaları' konusundaki tavrını yeniden gözden geçirmesi mesajını vermiş olabilir. Bu fotoğrafın önce tercih edilerek, mesaj yerine ulaştıktan sonra da, hatayla kullanıldığı ifade edilerek aba altından sopa gösterilmiş olabilir. Verilmek istenen mesajla MHP'nin seçim öncesi ayarlarına dönerek CHP-HDP ile uyumlu bir tablo çizmesi ve yüzde 60 blok söyleminin korunması yönünde gibi görünüyor. Bir yönüyle Bahçeli'ye örtülü bir şekilde şantaj yapılıyor da denilebilir. Hürriyet'in de içinde yer aldığı Doğan Grubu'nun MHP'ye ilk şantajı olmadığına göre buradan böyle bir anlam çıkartılması olağan bir durum. Daha önce 2002 seçimlerinde MHP'yi barajın altında bırakan seçimlere giden süreçte de Bahçeli'yi erken seçim kararı almaya zorlayan gelişmelerde Doğan Grubu başrolü oynamıştı. Dolayısıyla muhtemel erken seçim öncesi MHP'ye yönelecek Doğan Grubu merkezli medya operasyonunun ilk işareti de 'stratejik bir gösterge üzerinden' böylece verilmiş oldu.
Gelelim ikinci maddeye. Varsayalım ki Hürriyet gazetesi Bahçeli'nin çay bardaklı fotoğrafını bilinçsiz şekilde ve hatayla kullandı. Bu açıklama Hürriyet'i kurtarır mı? Mübarek Ramazan Ayı'nda muhtemelen Türkiye'nin yüzde 80'inin oruç tuttuğu bir atmosferde böylesine köklü ve geniş imkân sahip gazetenin bu kadar bariz bir hataya düşmesi aslında Türkiye'deki merkez medya ile toplumsal değerler arasındaki bağların ne kadar kopuk ve zayıf olduğunu gösterir. Gazeteciliğin sorumlu olduğu birinci mercii toplum olduğuna göre hem gazeteci hem de kurumsal olarak gazete, içinden çıktığı toplumun inançları ve değerlerini öğrenmesi; haberini oluştururken, fotoğraf tercihi yaparken veya köşe yazısını yazarken bu arka plan doğrultusunda hareket etmesi gerekir.
Hürriyet'te bu röportajı yayına hazırlayan ekibin içinde bırakın kullanılacak fotoğrafın stratejik değerini tahmin edebilecek yetenekli bir kişinin bulunmasını; bu toplumun içinde yaşayan birisi olarak asgari düzeyde din bilgisine veya milletin inançlarına dair gözlem sahibi birisinin bulunmaması gazeteciliğin temel dinamikleri açısından ciddi bir zaafa işaret ediyor. Belki böyle birisi olsaydı “yahu Ramazan Ayındayız, oruç tutan bir insanı elinde çay bardağı bulunan fotoğrafla kamuoyunun ilgisine sunmamız doğru olmaz” diyebilirdi.
Görünen o ki Ahmet Hakan Coşkun'un eski İslamcılığı 'din bilgisi açısından' Hürriyet'e pek bir şey katmamış. Doğan Grubu din bilgisi konusunda hala en cahil medyalardan birisi olarak yoluna devam ediyor. Ahmet Hakan Coşkun'un yapması gereken ilk iş Hürriyet yayın ekibini toplayıp onlara asgari Fıkıh bilgisi ve toplumsal değerler bağlamında mini bir atölye vermesidir. Belki bunu yaparsa veya yapılması için uygun bir zemin hazırlayabilirse Gruba ait yayın organlarında 'Ramazan'da şaraplı yemek tarifi, İftar vaktinde mescitte namaz kılan erkek arayan muhabir, dini terimleri düzgün yazamayan yazarlar ve Kurban Bayramı bu yıl da Hacca denk geldi' gibisinden din bilgisi eksikliğini gösteren hatalar artık görülmeyebilir.
