İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından bu yıl 15'incisi düzenlenen İstanbul Bienali'nin en dikkat çekici çalışmalarından birine 1965 doğumlu Çinli sanatçı Xiao Yu imza attı. Yu'nun İstanbul Modern'in bahçesinde sergilenen ve insanın doğayla ve toprakla ilişkisini irdeleyen 'Ground' (Zemin) başlıklı yapıtında Gümüşdere'de bir çiftlik sahibi İbrahim Yavuz'un eşeği eşlik etti. Üç yıl önce sokaktan bulup beslemeye başladığı eşeğinin bienalde yer almasından oldukça memnun olan Yavuz, eşeğinden beş gün ayrı kaldı. 11 Eylül Pazartesi günü İstanbul Modern'e gelen eşek geçtiğimiz Cuma gününe kadar kendisine ayrılan alanda saban sürdü. Eşekle üç hafta vakit geçiren İKSV ekibi ve Çinli çiftçi aile eşeğe Boncuk adını taktı. Boncuk bienalden ayrıldı ama performansın video kaydını bienal boyunca İstanbul Modern’de izleyebilirsiniz.
Müze ziyaretçileri kapıdan girer girmez Boncuk'u karşılarında görünce biraz afallıyor. Sonra cep telefonları çıkıyor ve fotoğraflar, selfieler çekiliyor. Boncuk kısa sürede müzenin maskotu olmuş. Boncuk'un işi bütün gün fotoğraf çekinmek değil tabi. Arada sergi alanındaki toprağı sabanla sürüyor. Arada diyoruz çünkü Boncuk canı istemediği zaman çiftçiler performansa ara veriyor. Akışa Boncuk karar veriyor. Bienal ekibi Boncuk'un her türlü ihtiyacını düşünmüş. Sergi alanının arkasındaki 50 metrekarelik odada kalan Boncuk için iki tane vantilatör çalışıyor. Veterineri de unutulmamış.
Zemin'in Boncuk'la olan kısmı tamamlandı. Performansın son aşamasında Boncuk, ıslak çimentoyla doldurulmuş olan zemini sürdü ve alttaki toprağı çıkardı. Bu performans, kentte yaşayanlar için giderek görünmez hale gelen ekolojik süreçler zincirinin bir parçası. Toprağın üzerinde beton kullanılmasının da bir anlamı var. Beton, kentsel genişleme ve gelişmeyle bunların kırsal topraklar ve tarım geleneği üzerindeki etkileri hakkında sorular sorduruyor.
Görüldüğü üzere Yu'nun Zemin'i süreli bir performans. Yu, çalışmasının sanatsal kavramını şu sözlerle anlatıyor: "Bu sembolik bir alanı temsil ediyor. İnsanın toprakla olan bağı çok farklı ögeler üzerinden incelenebilir. Ben her zaman evrende bizi birbirimize veya bir şeylere bağlayan enerji var mı diye soruyorum ve bu enerjiyi, bağı nasıl özgür bırakabilirim. Burada toprakla olan ilişkimizi sorgulayan sembolik bir ifade tarzı kullanıyorum. Temel bildiğimiz birtakım şeyleri de yeniden sorguluyorum."
Şunu da söylemeden geçmeyelim: Bu çalışma eylemi, tarımsal etkinliğin en kadim biçimlerinden birini temsil ediyor. Bugün tarım yapılsa bile saban çok az kullanılıyor ve biz giderek kentlileşen dünyamızda böyle bir çalışma, emek sürecini ne gördük ne de yaşadık. Bu bakımdan Yu, sadece insanın toprak veya evcilleştirilmiş hayvanla olan bağını değil aynı zamanda emek kavramını da konu ediniyor. Yu'nun bize hatırlattığı bir şey daha var. İnsanın doğa üzerindeki etkisi. Zemin, bize artık doğa üzerinde egemen olmaktan çıktığımızı ve doğanın bize egemen olduğunu düşündürüyor.
