Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin Türkiye'nin AB'ye üyeliği için şart koştuğu askerlik yapmak istemeyenlerin 'vicdani ret' hakkının tanınması ile ilgili çalışmalar sürüyor. Bugüne kadar toplam 176 başvuru yapılan vicdani ret ile ilgili olarak yapılan çalışmada, Avrupa Konseyi'nin şart koştuğu 'alternatif kamu hizmeti' ile ilgili bir madde konuldu. Buna göre, vicdani retçiler, askeri tesislerde ellerine silah almadan, geri hizmetlerde görevlendirilecek. Politik ya da dini sebeplerle vicdani ret yapan vatandaşlar, yine askeri tesislerde, hizmet sektöründe çalıştırılacak. Garson, berber ve hizmetli gibi görevlerde bulunacak olan vicdani retçiler, silah kullanılmayan birimlerde görev alacak. Askeri birliğin mutfağı, temizlik işleri gibi işleri yapacak olan vicdani retçiler bir anlamda patates ve soğan doğrayarak kamu hizmeti görevini yerine getirecek. Askeri birlikte görev yapanlar kışlada konaklamayacak, akşam evlerine giderek.
AİHM'in verdiği kararlar doğrultusunda Türkiye'ye Aralık ayı sonuna kadar süre veren Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, vicdani retçiler için kamu hizmetinin bir cezalandırma yöntemi olmasına karşı çıkıyor. Kamu hizmetinin mahiyetinin ne olacağı konusunda bir zorunluluk bulunmazken, 'sivil organizasyonlarda görev alması' ibaresi yer alıyor. Bu nedenle, vicdani retçilerin Milli Savunma Bakanlığı'nın askeri birliklerde hizmet vermesiyle ilgili kararının konseyde nasıl değerlendirileceği sorusu öne çıkıyor.
Öte yandan, kamu hizmeti yapacak olan vicdani retçi vatandaşların görev yapacağı süre üzerinde de çalışmalar yapılıyor. Şu anda üniversite mezunu olmayanlar 15 ay askerlik yapıyor. Yedek subaylar 12 ay, üniversite mezunu er ve erbaşlar ise 6 ay askerlik yapıyor. Bu nedenle, AİHM karaları gereği, vicdani retçilerin kamudaki görevlerinin askerlik süresinin iki katı olan 28-30 ay arasında olabileceği belirtiliyor
Vicdani ret düzenlemesiyle ilgili açıklama yapan Karadeniz Teknik Üniversitesi Anayasa Hukuku Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yusuf Şevki Hakyemez, Anayasanın 'Vatan Hizmeti' başlıklı 72. maddesinde 'Vatan hizmeti, her Türkün hakkı ve ödevidir. Bu hizmetin Silahlı Kuvvetlerde veya kamu kesiminde ne şekilde yerine getirileceği veya getirilmiş sayılacağı kanunla düzenlenir' hükmünün yer aldığını belirterek, 'Vicdani ret için anayasada değişiklik yapmaya gerek yok, bu konu kanunla düzenlenebilir' dedi.
Mustafa Kemal Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sabahattin Nal da Türkiye'de Anayasanın 72. maddesinde düzenlenen 'vatan hizmeti' başlıklı maddede askerlik sözünün geçmediğine işaret etti. “Anayasada askerlik hizmetinden bahsedilmiyor, vatan hizmetinden söz ediliyor” diyen Doç. Dr. Nal, “Askerlik yükümlülüğü bir anayasal ödev değil, amir hüküm değil. Vatan hizmetinin de ne olacağı kanun koyucuya bırakılmış. Tamamen vatan hizmetinden muaf tutulma yok, yasa koyucu bir alternatif hizmet getirdiğinde de anayasal hüküm yerine getirilmiş olur. Vicdani retçilere alternatif hizmet tanınması anayasaya aykırı düşmez” diye konuştu.
