Diyetlerin, vitamin ve mineral eksikliği olarak tanımlanan “gizli açlık” ile ilişkisinin irdelendiği oturumda, popüler diyetlerle ilgili iletişim kanalarında gündeme gelen haberlerin bireyleri yanlış yönlendirebildiğine ve çok ciddi sağlık sorunlarına sebep olabileceğine değinildi.
Toplumun beslenme ve sağlıklı yaşam konularında bilinçlenmesine katkı sağlamak, topluma bu konulardaki en doğru, güncel ve bilimsel bilgiyi aktarmak hedefiyle çalışmalarını sürdüren Sabri Ülker Vakfı, gizli açlık konusundaki en önemli etkinliklerden biri olan 4. Uluslararası Gizli Açlık Konferansı’na “Popüler Diyetler ve Sağlık Etkileri: Gizli Açlığa Yol Açar mı?” başlıklı bilimsel oturuma ev sahipliği yaparak katıldı.
- 27 Şubat-1 Mart tarihleri arasında Almanya’nın Stuttgart şehrinde “Gizli açlık ve gıda sistemlerinin dönüşümü: Yetersiz beslenme yüküyle nasıl mücadele edilir?” başlığıyla düzenlenen 4. Uluslararası Gizli Açlık Kongresi’nde dünyada her 9 kişiden 1’inin mücadele ettiği gizli açlığa ilişkin önemli veriler paylaşıldı.
Gizli açlık nedir?
Beslenme sadece karın doyurmak değildir. Vücut için gerekli besin öğelerini yeterli ve dengeli miktarlarda almak gerekir. Çünkü insan vücudu fiziksel ve mental sağlık üzerinde doğrudan etkili olan ancak sentezleyemediği, elzem aminoasitleri ve mikro besin öğelerini yani vitamin ve mineralleri besinlerden sağlar. Enerji-protein alımından bağımsız olarak uzun süre yeterli ve dengeli beslenilmediğinde veya kaliteli, sağlıklı ve güvenli besine ulaşılamadığında vücutta bazı komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Tüm bu kronik vitamin, demir, çinko, iyot, selenyum ve hayati önem taşıyan mikro besin öğelerinin yetersizlikleri sonucunda ortaya çıkan soruna gizli açlık denir. Hem yetersiz hem de aşırı beslenme durumunda ortaya çıkabilen gizli açlık, kişinin bağışıklık sistemini zayıflatır, fiziksel ve zihinsel gelişmeyi önler ve hatta ölümle sonuçlanabilir.
Vitamin ve mineral eksiklikleri toplum sağlığı için risk oluşturuyor
Konferansta günümüzde sıklıkla tartışılan DASH diyeti, Akdeniz diyeti, detoks, düşük karbonhidratlı, yüksek yağlı diyetler, aralıklı açlık, temiz beslenme gibi popüler diyetlerinin sağlık etkilerinin tartışıldığı “Popüler Diyetler ve Sağlık Etkileri: Gizli Açlığa Yol Açar mı?” oturumuna ilgi yoğun oldu. Sabri Ülker Vakfı tarafından düzenlenen oturumda Hohenheim Üniversitesi Biyolojik Kimya ve Beslenme Bölüm Başkanı Prof. Hans Konrad Biesalski, Avrupa Gıda Bilgi Konseyi (EUFIC) Genel Direktörü Dr. Laura Fernández Celemín, Sabri Ülker Vakfı İletişim Direktörü Selen Tokcan ve İletişim Bilimleri Enstitüsü kurucusu Prof. Dr. Ali Atıf Bir’in konuşmaları yer aldı. Söz konusu diyetlerin insan vücudunda yol açması söz konusu olan vitamin ve mineral eksikliklerinin toplum sağlığının geleceğinde çok önemli bir risk taşıdığına dikkat çeken bilim insanlarının popüler diyetlerin sağlık ilişkilerine dair verdiği bilgiler şu şekilde; Düşük karbonhidratlı, yüksek yağlı diyetlerde karbonhidrat kaynağı olan sebze ve meyveler ile tam tahılların sınırlı tüketimi beraberinde vitamin, mineral eksikliğini getirebiliyor. Detoks diyetlerin toksinleri kısa süre içerisinde organizmadan uzaklaştırdığı, hızlı kilo kaybına olanak sağladığı iddia edilse de bu diyetler vücutta bulunması gereken elzem vitamin ve mineral değerlerin normalin altına düşmesine sebep olabiliyor. Aralıklı açlık diyetleri, yine vitamin ve mineral değerlerinde düzensizliğe yol açabileceği sebebiyle konsantrasyonda azalma, modun olumsuz etkilenmesi ve yorgunluk gibi olumsuz yan etkilere de yol açabiliyor. DASH diyetinde doymuş yağ ve şeker içeriği yüksek yiyeceklerin tüketimi sınırlı olduğu üzere, günlük sodyum alımının en fazla 2300 mg ile sınırlanmasını önerildiği için, düzenli uygulamadığı takdirde ciddi eksikliklere sebep olabiliyor.
“Dünyadaki çocuk ölümlerinin yaklaşık yarısının nedeni gizli açlık”
Vitamin ve mineral yetersizliklerinin dünya genelinde her üç kişiden birini etkilediğine değinen Hohenheim Üniversitesi Biyolojik Kimya ve Beslenme Bölüm Başkanı Prof. Hans Konrad Biesalski, 2030 yılına kadar günlük alınacak enerji miktarının giderek artacağı, buna rağmen gizli açlığın daha sık görülebileceğinin tahmin edildiğini ifade etti. Biesalski, “Dünyada yetersiz beslenen insan sayısı 2014’ten bu yana artış göstererek 2017’de yaklaşık 821 milyona yani dünya nüfusunun %11’ine ulaştı. Dünyada her yıl 807 bin çocuk A vitamini, çinko veya diğer besin öğesi yetersizlikleri yani gizli açlık nedeniyle gelişim bozukluğu yaşıyor. Yetersiz beslenme dünya çapında 5 yaş ve altındaki 19 milyon çocuğu etkiliyor ve her yıl yaklaşık 1,5 milyon kadın ve çocuğun hayatını kaybetmesine neden oluyor. Dünyadaki çocuk ölümlerinin yaklaşık yarısından yetersiz beslenmenin sorumlu olduğu belirtiliyor. Çocuklarda yetersiz beslenmesinin düzeltilmesiyle, her 100 çocuk ölümünden 45’inin önlenebileceği bildiriliyor. Dünyada her yıl, anne karnında iyot eksikliği nedeniyle, 8 milyon ve 38 milyon arasında bebek zihinsel gelişim geriliği riskiyle doğuyor. Dünyada 5 yaş ve altında 151 milyon çocuk bodur, 51 milyon çocuk zayıf ve 38 milyon çocuk fazla kilolu veya obez; Türkiye genelinde ise 5 yaş ve altı her 10 çocuktan biri bodur ve bu çocukların üçte birinden fazlası ciddi şekilde bodur. Yine 5 yaş ve altı çocukların yüzde 4,1’i aşırı zayıf. Gizli açlık sonucu ortaya çıkan sağlık sorunlarının tedavisi ve önlenmesi için küresel GSMH’nın yüzde 2-3’ü yani tüm dünyada yaklaşık 1.4-2.1 trilyon dolar harcanıyor” dedi.
Tek tip yeme alışkanlığı gizli açlığın en önemli sebeplerinden
Bilimsel kanıtlar gerekli olmadığı halde besin gruplarından herhangi birinin diyetten çıkarılmasının, besin öğesi yetersizliklerine yol açabileceğinin altını çizen Avrupa Gıda Bilgi Konseyi (EUFIC) Genel Direktörü Dr. Laura Fernández Celemín ise “Günümüz popüler diyetlerinde katı enerji kısıtlaması ve tek tip besin tüketimi, yeterli miktarda enerji ve besin öğesi alımını engelleyerek sağlık sorunlarına neden olabilir. Hiçbir gıda tek başına iyi ya da kötü değildir, önemli olan gün içinde tüketilen besinlerin çeşidi ve miktarının toplamıdır. Dolayısıyla gıdalardan korkmak yerine meyve ve sebze, tam tahıllar ve doymamış yağlardan zengin, yeterli ve dengeli beslenme hedeflenmelidir” dedi.
“Bilim Bunu Konuşuyor ile on binlere ulaşıyoruz”
Popüler diyetlerin sağlık etkileriyle ilgili onlarca bilginin özellikle sosyal medya kanallarında kamuoyuna ulaştığı gerçeğine dikkat çeken Sabri Ülker Vakfı İletişim Direktörü Selen Tokcan, bilimsel bilginin iletişiminin taşıdığı önemin altını çizdi. Tokcan, bu çerçevede Sabri Ülker Vakfı’nın özellikle sağlık ve beslenme alanlarında yaşanan bilgi kirliliğinin önlenmesi amacıyla hayata geçirdiği Türkiye’nin sağlıklı yaşam ve beslenme alanında ilk bilimsel dijital bilgi platformu “Bilim Bunu Konuşuyor” platformu aracılığıyla sağlık ve beslenme alanlarındaki bilimsel ve en güncel bilgileri toplumun hizmetine sunulduğunu ifade etti. Tokcan, “Bilim Bunu Platformu’nda gündemdeki konularla ilgili uluslararası referans kabul edilen kaynaklardan alınan bilgilerin yanı sıra sağlıklı yaşam ve beslenme odaklı makaleler, bilimsel yayınlar ve araştırmaları paylaşarak bu alanlardaki bilgi karmaşasının önüne geçmeyi amaçlıyoruz. Bilim Bunu Konuşuyor ile hem Türkçe hem İngilizce olarak on binlere ulaşıyoruz” diye konuştu. Beslenme uzmanlarından ekonomistlere, ziraat mühendislerinden sivil toplum kuruluşu temsilcilerine farklı disiplinlerden uzman isimleri bir araya getiren 4. Gizli Açlık Kongresi’nde yetersiz beslenmenin altında yatan nedenler ve sonuçlarının yanı sıra küresel açlığa karşı mücadele konusunda yenilikçi stratejiler de masaya yatırıldı.
