|

Yükselirken düşmek, düşerken yükselmek üzerine bir roman

Zylo’nun Yükselişi ve Düşüşü’nde Dritëro Agolli aslında hepimizin aşina olduğu bir konuyu; bürokrasinin saçmalıklarını, sosyalizmin katı kurallarını satirik bir üslupla ele almış. Romanın konusu ve dili, özgünlüğünü hiçbir zaman kaybetmeyecek nitelikte ve evrensellikte.

Yeni Şafak
04:00 - 10/10/2018 Çarşamba
Güncelleme: 13:09 - 9/10/2018 Salı
Yeni Şafak
​Yükselirken düşmek, düşerken yükselmek üzerine bir roman
​Yükselirken düşmek, düşerken yükselmek üzerine bir roman
HÜMEYRA ÇALIŞKAN

Hangi sistemde ya da hangi ülkede yaşarsa yaşasın insan doğası gizemli bir labirent olma özelliği ile evrensel bir serüven vaat eder ilgilisine. Her büyük yazar işte bu serüvenin peşindedir. Gündelik hayatımızda bir Dostoyevski karakteri ile karşılaşmamız ne kadar olası ise Kemal Tahir’in insanları da o kadar çevremizdedirler hala. Bir yazarı sıradan olmaktan bir kitabı da genel geçerlikten kurtaran bu zamandan ve mekândan azade olma durumu klasikleşmenin başlangıcıdır. Arnavutluk’un dünyaya hediye ettiği iki büyük yazardan biri olan Dritero Agolli de işte böyle bir klasikleşen yazarlar familyasındandır. Ketebe Yayınları’nın Balkan Edebiyatı dizisinden yeni çıkan romanı “Yoldaş Zylo’nun Yükselişi ve Düşüşü” ilk defa Türkçe ‘de…
ÖZGÜNLÜĞÜNÜ
YİTİRMEYECEK NİTELİKTE

Roman, Tiran gibi bir şehirde, özgürlükten asla bahsedilemeyen bir çağda, 1972 senesinde bir edebiyat dergisinde parça parça yayınlanarak bir yıl sonra kitap olarak basılmış. Dritëro Agolli aslında hepimizin aşina olduğu bir konuyu; bürokrasinin saçmalıklarını, sosyalizmin katı kurallarını satirik bir üslupla ele almış. Romanın konusu ve dili, özgünlüğünü hiçbir zaman kaybetmeyecek nitelikte ve evrensellikte.

Yoldaş Zylo, Tiran’ın üst yönetimindeki kültürel sorunlar bölümünün müdürüdür. Aynı zamanda sekreteri olan yardımcısı Demka, Yoldaş Zylo’nun sağ koludur, romanı Demka’nın dilinden okuyoruz, romanı özgün ve çekici kılan ise Demka’nın Yoldaş Zylo’yu objektif olarak anlatması.


ZYLO’LAR HEP VAR

Her zaman güce bağlı, aşırı dayanıklı, şark kurnazı, yer yer fırsatçı ve koltuk sevdalısı Yoldaş Zylo’nun bürokrasi içindeki hikâyesi, Agolli’nin kendi söylemi ile ‘saçma dünyaya bir cevap niteliğinde’ okunuyor. Devlet bürokrasinin ve otoritenin açıklarında var olabilen bir karakter Zylo. Onun için bütünüyle kötü ya da iyi diyemeyiz. Ayrıca Zylo düşüşünden önce karşımıza sevimsiz ya da itici biri olarak çıkmıyor. Yazarın yeteneği onu karşımıza bir kurban olarak yansıtmasında yatıyor. Kendi ülkesinde hasara yol açan bürokratik ve ideolojik saçmalıkların kurbanı o. Zylo’lar her yerde var, aslında hiçbirimiz için yeni değil.

Amerikalı gazeteci Christopher Hitchens’in söylediği gibi “İnsanın özgürleşmesinin başlangıcı, otoriteye gülme ve onunla alay etme yeteneğidir.!”

Yoldaş Zylo’nun yükselişi ve düşüşü, dönemin zor şartları altında, otoritesinin gölgesinde can bulmuş bir roman. Dritëro Agolli bu romanı Enver Hoca’nın Arnavutluk’unun bir romancıya bıraktığı özgürlükle, gerçek kişilerden/karakterlerden yola çıkarak kaleme almış. Roman dönemin Arnavutluğunun atmosferini okuyucuya ulaştırıyor. Fakirlik ve kapalı bir kutu içinde diktatörlük zamanlarını yaşayan bu ülkenin evrensel ölçüde ses getirecek kadar değerli eserler ortaya koyabilmesi son derece ilginç. Bu romanda bürokrasinin getirdiği yıkımları göz önüne aldığımızda hiçbir karakter rencide edilmiyor, ezilmiyor ve suçlanmıyor. Roman bizi iç dünyamızın görmekten kaçındığımız zayıf yanlarıyla yüzleştiriyor. Kafka’nın suçunu arayan ceza alogorisini, bu kez nedenini arayan bir hayat çemberi içinde ve neşeli bir üslup ile görüyoruz.

İlk bakışta sosyalizm döneminin özgürlüğe ve ayrımcılığa izin vermeyen katı kurallarına uyan bir hikâye gibi dursa da aslında büyük bir zekâ ve ima ile yazılmış bir eser Yoldaş Zylo’nun Yükselişi ve Düşüşü. İnce mizah duygusu, hicvin keskin zekâ isteyen bakışı ile yoğurulmuş, içinde bulunduğu sistemi gündelik hayatın olağan akışı içinde eleştirebilen bir eser ortaya koymuş Agolli. Birçok dünya diline çevrilen roman, yayınlandığı bütün ülkelerde önemli bir ilgiyle karşılaşmış, Zylo karakterinin yolculuğu her kültürden insan için bir yüzleşme imkânı olmuş.

İnsan olmanın hakikati ile yüzleşmek için bitimsiz bir rutinin inişi ve çıkışlarında herkes bir tanıdığına rastlayacak bu romanda. Zira bütün iyi romanlar sanki içinde biz varken yazılmış gibi değil midir?

#zylo
5 yıl önce