|

Nobel kimin kapısını çalar?

2014 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Patrick Modiano''nun geçtiğimiz günlerde Babam ve Ben kitabı Tudem Yayınları''nda çıktı. Daha önce farklı yayınevlerinden bir kaç çeviri eseri de bulunan Nobelli yazar aslında Fransa dışında çok fazla bilinen bir yazar değil.

Işık Yanar
00:00 - 9/11/2014 Pazar
Güncelleme: 20:14 - 9/11/2014 Pazar
Yeni Şafak
Nobel kimin kapısını çalar?
Nobel kimin kapısını çalar?

Nobel Edebiyat Ödülü, Fransız romancı Patrick Modiano''ya verildi. Kitap piyasasının kitleselleştiği ve sanatsal yaratıcılığın bu kitlenin peşine takıldığı bir dünyada, elbette Nobel edebiyat komitesinin kararı çok tartışılacaktır. Nobel edebiyat ödülünün favori iki ismi, Ngugi wa Thiong''o ve Haruki Murakami alamadılar. Yine diğer adaylar, Beyaz Rus Svetlana Aleksiyeviç, Suriyeli şair Adonis de elleri boş döndü.

Nobel edebiyat ödülleri, dünyanın en prestijli edebiyat ödülleri arasında gösterilir. Bu prestiji sadece ödül olarak verilen paranın miktarı belirlemiyor elbette. Diğer taraftan bu miktarın etkisinin de olmadığı düşünülemez. Fakat Nobel edebiyat komitesi, her zaman belli bir niteliğin üzerindeki yazarları ödüle değer bulur. Şu durum kafamızı karıştırır: O varken, niye o. Bu aslında sanatın doğasıyla ilgili bir durum. Çok önemli yazarların bu edebiyat ödülüne değer bulunmaması canımızı sıkabilir; ama edebiyatın gücünü tayin eden tek bir doğrudan ve ilkeden de söz etmek mümkün değildir. Edebiyat tarihinin birçok sıradışı ismi, bu ödüle değer bulunmamış, hatta bazıları aday bile gösterilmemişlerdir. Tolstoy, Joyce, Proust gibi, edebiyat tarihinde adları yeni yol ve yöntemlerle anılan isimler, bu ödülü alamamışlardır.

Bu durum sadece edebiyat için söz konusu değildir. Aynı şekilde sinemada da benzer bir tablo vardır. Örneğin Martin Scorsese gibi bir yönetmen, Akademi''den en iyi yönetmen ödülünü 2006 yılında alabilmiştir. Oysa otuz yıl önce, 1976 yılında, Taksi Driver filmiyle bu ödülü alması gerekirdi değil mi? Peki o yıl ödül, hangi filme gitti dersiniz? Rocky filmine…

ÖDÜLLERİN SİYASİLİĞİ

Ödüllerin siyasi bir tarafı olduğu da şüphe götürmez bir gerçek. Örneğin, Winston Churchill, edebiyat ödülü almıştır. Akademinin ödülü verme gerekçesinde şu cümleler dikkatimizi çekebilir: ''…yüce insani değerleri savunurkenki parlak hatipliği…''

Herşeye rağmen, ödüller konusundaki bunca tartışmaya rağmen, akademi belli düzeyin altına nadiren inmiştir; ama hiç inmemiştir diyemeyiz. Diğer taraftan Yeats, Bergson, Faulkner, Camus ve Sartre gibi yazar ve şairleri ödüllendirmekten de geri durmamıştır.

Ödül alan yazar ve şairlerin ülkelerini incelediğimizde, Fransızlar ödül konusunda hayli şanslı olduğunu görürüz: Sully Prudhomme, Frédéric Mistral, Romain Rolland, Anatole France, Ivan Bunin, Roger Martin du Gard, André Gide, François Mauriac, Albert Camus, Saint-John Perse, Jean-Paul Sartre, Claude Simon, Gao Xingjian ve son olarak Patrick Modiano.

Modiano, pek bilinen bir yazar değil. Peki kimdir Modiano? 1945 Temmuz''unda Paris''te doğmuştur. Flaman bir anne ile Yahudi kökenli bir babaya sahiptir. On yedi yaşından sonra, resmi öğrenimini tamamladıktan sonra beş yıl lisans eğitimi almıştır. Ailesinden ayrıldıktan sonra kitap satarak para kazanmıştır. Bazı önemli yazar ve şairlerin, Paul Valery, Alain Robbe Grillet''in eserlerini el yazısıyla kopya etmiştir. Sonraki yıllarda kitaplar yazarak ve çeşitli kültürel projelerde yer alarak sanat hayatını sürdürmüştür. Fransa''da tanınan bir yazar fakat İngilizce konuşulan dünyada pek bilinmez. Bizim ülkemizde de ne okuma listelerinde ne de yazar tavsiyelerinde adına rastlamadığımız bir isimdir.

''ÇAĞIMIZIN PROUST''U''

Nobel edebiyat komitesi, onu ''çağımızın Proust''u olarak'' nitelendirdi. Oysa akademi, Proust''a Nobel Edebiyat ödülü vermemişti. Diğer taraftan ödül alan Fransızlardan birisi Andre Gide, Proust''un Kayıp Zamanın İzinde adlı muazzam romanını, roman olarak kabul etmemişti.

Modiano, kendi hayatının derinliklerini, gizli kalmış anıları okurla paylaşan modern yazarlardan birisi. Komite''nin Proust vurgusu bu yüzdendir. Bildiğiniz gibi Proust, kısa süren hayatı boyunca, altı kitaptan oluşan tek bir roman yazmıştır. Modiano''da ''yazı hayatım boyunca (45 yıl) hep aynı kitabı yazdığımı hissettim'' derken benzer bir çabayı dillendirmiştir.

Bu tip yazarlar kendi özel hayatlarındaki evrensel temaları bazen kurguyla, bazen de olduğu gibi aktarırlar. Hayatlarındaki travmanın izlerini, onu yazarak silmeye çalışırlar. İnsani hasletleri, biraz abartılı tonda dillendirirler. Bu yüzden, günümüz okurunun ilgisini çekecek bir yazar değildir Modiano. Ödülü alması süpriz olarak değerlendirebilir ama ona kötü bir yazar demek de zordur. Bu tip yazarlar için en zor şey, poetik sınırları aşmaktır.

Görebildiğim kadarıyla, bizim gibi ülkelerinin kültürel yönelimleriyle pek ilgilenmiyor Avrupalılar. İnsanı anlama ve anlatma konusunda farklı pencereler açabilme kabiliyetini ödüllendirmeye devam ediyorlar. Çünkü merkez olmak, ciddiyeti kimseye bırakmamakla ilgidir biraz da. Avrupa kültürünün en etkili yönleri ise insanı anlama meselesini ciddiyetle ele alması ve bu noktadaki çabaları her zaman desteklemesidir.

Kitabın künyesi:

Babm ve Ben

Patrick Modiano

Çizgiler: Jean-Jacques Sempe

Çev: Sibil Çekmen

TUDEM Yayınları

2014

96 sayfa

9 yıl önce
default-profile-img