Sonunda söylenecek olanı başta söyleyerek söze girmek istiyorum: "Rus Edebiyatında Kur''an-ı Kerim" başlıklı gözlerden ırak bir konuyu araştıran Bakü Slavyan Üniversitesi''nden Prof.Dr. Asif Hacılı ve bu kitabı yayınlayan Doğu Kütüphanesi, çok iyi bir iş yapmışlar.
Prof. Asif Hacılı, 5 döneme ayırdığı Rus edebiyatında, Eski Rus Edebiyatı''ndan başlayarak, Altın Çağ Edebiyatı, Gümüş Çağ Edebiyatı, Sovyet Dönemi Edebiyatı ve Günümüz Rus Edebiyatı başlıkları altında Rus edebiyatçılarının Kur''an-ı Kerim ve İslam''ın bazı temel esaslarını eserlerine nasıl yansıttıklarını göz önüne koyuyor.
Rus edebiyatının kimliğinin ve maneviyatının Puşkin''den başladığını belirten Hacılı, Kafkas Türkleri'nin yanısıra Müslüman Araplarla da kültürel temas içinde olan Puşkin''in, hemen hemen hiçbirimizin haberi olmayan "Kuran''ın Taklitleri" isimli çalışmasından örnekler veriyor.
Kitabın ilk bölümünde, Gibbon, Lamartine, Carlyle, Goethe, Bismark, Puşkin, Tolstoy ve Bunin gibi Avrupalı düşünürlerin, birbirlerini etkileme açısından İslam ve Hazreti Muhammed konusundaki düşüncelerine yer verilirken, Karl Marks''ın –daha önce hiç duymadığım- bir ifadesi dikkatimi çekti: "Hayatını tehlikeye atarak o (Muhammed peygamber) puta tapanları tek Allah''ın yoluna davet etmeye ve edebi hayat tarlasına tohum atmaya başladı. Onu yalnız insanlık tarihinin önemli isimleri arasına katmak adil olamaz. Biz onun peygamberliğini ve göklerin yeryüzündeki elçisi olduğunu da kabul etmeliyiz." Yazar buna ilişkin bir kaynak vermiyor ama bir profesörün kaynaksız bilgi vermeyeceğine dair itimadımız var.
18. yüzyılın sonlarına doğru, 1790''da (bizim meşhur Katerina döneminde) M.İ. Veryovkin tarafından, Kur''an-ı Kerim''in ilk Rusça tercümesi yayınlanır (fakat Fransızca üzerinden tercüme edilmiştir). İşte Puşkin de, "Kur''an Taklitleri" şiirlerini de bu tercüme üzerinden kaleme almaya başlamıştır.
Aslında Rusça''da çok daha eski bir kaynak vardır ki, Rusların İslam''ı tanımasında önemli yer tutuyor: Afanasi Nikitin''in "Üç Deniz Ardına Seyahat" adlı eseri. Nikitin, 1468-1475 yılları arasında Ortadoğu''yu geziyor ve izlenimlerini hakkaniyetli bir şekilde kaleme alıyor. Nikitin, "gerçek din, Tanrıyı tanımak ve onun adını temiz olan her yerde ve temiz olarak zikretmektir" diyen Nikitin, tek tanrılı dinlerin aslında tek olduğunu düşünmektedir.
Gelelim tekrar Puşkin''e. Fransız aydınlanmacılarının etkisiyle önceleri dini umursamayan Puşkin, 1823-24''de manevi bir buhran geçirir. Ve 1825''de kaleme aldığı Gizli Mağarada başlıklı şiiriyle, Kur ile tanışmasının ve ruhundaki manevi etkisinin izlerini göstermeye başlar.
Tabi sadece Puşkin değil, Gogol''den Tolstoy''a, Lermontov''dan Turgenyev''e kadar onlarca Rus yazarının Kuran-ı Kerim, İslam ve onun peygamberine ilişkin örnekleri kitapta bulmak mümkün.
Sözün kısası "Rus Edebiyatında Kur''an-ı Kerim", alınması ve mutlaka dikkatlice incelenmesi gereken bir eser. İlgilileri için bu kitap bir kültür değeridir.
Rus Edebiyatında Kur''an-ı Kerim
Prof.Dr. Asif Hacılı
Doğu Kütüphanesi
2012 sayfa
250 sayfa
