Ceza Muhakemesi Kanunu’na (CMK), bir davaya bakan hakimin tarafsızlığını sağlamak üzere “hakimin reddi” ve “hakimin çekinmesi” olmak üzere iki müesese düzenlenmiştir.
Hakimin reddi nedir, ne anlama geliyor?
Hakimin reddi, diğer bir deyişle reddi hakim; hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek nedenlerin veya davaya bakamayacağı ve yargılamaya katılamayacağı hallerin varlığı halinde taraflarca reddedilmesidir (CMK m.24).
Hakimin çekinmesi; hakimin davaya bakamayacağı ve yargılamaya katılamayacağı haller (görev yasağı, yasaklılık hali) ile tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerin varlığı halinde kendiliğinden davaya bakmaktan çekinmesidir. (CMK m.30).
Yasaklılık hallerinin varlığı durumunda hakim kendiliğinden çekinebileceği gibi hakimin reddi de istenebilecektir.
Reddi Hakim Usulü ve Süresi
Reddi Hakim Talep Edebilecek Kişiler: Cumhuriyet savcısı; şüpheli, sanık veya bunların avukatı; katılan veya vekili, hâkimin reddi isteminde bulunabilirler. Bunlardan herhangi biri istediği takdirde, karar veya hükme katılacak hâkimlerin isimleri kendisine bildirilir. (CMK m.24/3-4).
- Reddi Hakim Süresi: Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı bir hâkimin reddi, ilk derece mahkemelerinde sanığın sorgusu başlayıncaya; duruşmalı işlerde bölge adliye mahkemelerinde inceleme raporu ve Yargıtayda görevlendirilen üye veya tetkik hâkimi tarafından yazılmış olan rapor üyelere açıklanıncaya kadar istenebilir. Diğer hâllerde, inceleme başlayıncaya kadar hâkimin reddi istenebilir (CMK m.25/1). Sonradan ortaya çıkan veya öğrenilen sebeplerle duruşma veya inceleme bitinceye kadar da hâkimin reddi istenebilir. Ancak bu istemin, ret sebebinin öğrenilmesinden itibaren yedi gün içinde yapılması şarttır (CMK m.25/2). Davaya bakamayacağı veya yargılamaya katılamayacağı hallerde, yani görev yasağı hallerinde hakimin reddi talebinin ileri sürülmesi herhangi bir süreye tabi değildir.
Hakimin Reddi Talebinde İzlenecek Usul: Hâkimin reddi, mensup olduğu mahkemeye verilecek dilekçeyle veya bu hususta zabıt kâtibine bir tutanak düzenlenmesi için başvurulması suretiyle yapılır. Ret isteminde bulunan, öğrendiği ret sebeplerinin tümünü bir defada açıklamak ve süresi içinde olguları ile birlikte ortaya koymakla yükümlüdür. Reddi istenen hâkim, ret sebepleri hakkındaki görüşlerini yazılı olarak bildirir (CMK m.26). Reddi istenen hakimin red talebinin reddine ilişkin kararı da ret sebepleri hakkındaki yazılı görüşleri yerine geçer. Red talebini reddeden hakim görüşünü de açıklamış olur.
