TFF'den VAR bilgilendirmesi: Ofsayt çizgisi nasıl çekiliyor?

Türkiye Futbol Federasyonu Başkanı Mehmet Büyükekşi, Video Yardımcı Sistemi hakkında düzenlenen bilgilendirme toplantısında konuştu.

Büyükekşi'nin açıklamalarından öne çıkanlar şöyle:

"Önümüzdeki haftalardan itibaren VAR merkezimiz, maç oynanmadığı günlerde tüm başkanlarımız, teknik direktörlerimiz ve basın mensuplarımız tarafından ziyaret edilebilecek. VAR sistemimiz sürekli eleştirilse de UEFA kurallarına uygun şekilde, oyuna mümkün olduğunca az müdahale ediyor. VAR sistemi, hayatımıza girdiğinden beri büyük hataları azaltmış, yararlı bir uygulamadır. 2022/23 sezonu itibarıyla dünyada VAR sisteminin en iyi uygulandığı ülkeler arasındayız. VAR sisteminin en iyi uygulandığı ülke olma hedefimiz var."

"Önümüzdeki hafta VAR merkezimizi maç oynanmadığı dönemde önceden randevu alınarak tüm basın mensupları, kulüp yöneticileri, teknik direktörler ziyaret edebilecek."

"VAR sistemini çocukların dahi anlayabilmesi için bir çizgi film hazırladık."

Mehmet Büyükekşi'nin açıklamalarının ardından katılımcılara hazırlanan çizgi film izlettirildi.

MHK Başkan Vekili Murat Ilgaz da toplantıda VAR'la ilgili merak edilenleri anlattı.

Ilgaz'ın açıklamaları şöyle,

"Kullandığımız teknoloji Hawk-Eye teknolojisi. Dünyada itibar gören bir firma. Diğer firmalar da elbette kullanılıyor ama bu teknoloji daha fazla kullanılıyor. Başlangıçta İspanya gibi ülkeler de başka firma ile çalışıyordu, onlar da Hawk-Eye'a geçti."

"VAR açık ve net şekilde gözden kaçan ciddi olayların peşindedir. VAR daha doğru kararın peşinde değildir. Hakemin gözünden kaçan çok ciddi bir olay varsa, açık bir ihlal varsa, hakem tarafından değerlendirilmediyse devreye girer. VAR'ı bir paraşüt gibi kullanabiliriz. İnsan hayatını kurtarabilir. Paraşüt durup dururken kullanılmaz. VAR'ın felsefesi bellidir. VAR felsefesini büyük bir kaya ile anlatabiliriz. Küçük taşlarla değil. VAR felsefesine göre, 'Karar doğru mu?' sorusu doğru değildir. Doğru sorunun, 'Karar bariz şekilde yanlış mı?' olması gerekmektedir. VAR hiçbir zaman daha doğru bir kararın peşinde değildir. Amaç nedir? Minimum müdahale ve maksimum yarar. Amaç tüm kararlarda yüzde yüz doğruluk elde etmek değildir. Hakemlerimize VAR yokmuş gibi maç yönetmelerini söyleriz. Seyircilerimizden de VAR yokmuş gibi izlemesini rica ediyoruz."

"VAR, hakeme inceleme önerisinde bulunabilir. Son kararı hakem kararlaştırır. Nihai karar da her zaman hakem tarafından verilir. Bazı anlarda incelemenin çok uzun olduğundan yakınırız. Doğruluk, zamandan daha önemlidir. Uzun sürmesi bir handikap değildir. Yeter ki doğruyu bulalım. Hızlansak da bazı anlarda inceleme süresi uzayabiliyor. VAR doğruyu bulmak için ince ayrıntılarıyla inceleme yapar. Onun için süre uzayabiliyor. Doğruluk zamandan daha önemlidir."

"Dört olayı inceliyoruz. Golleri inceliyoruz, açık ihlal var mı? Buna bakıyoruz. Açık, çok net bir hata var mı? Kırmızı kart da aynı şekilde. Tek istisna ikinci sarı kartlar. Sebebi, birinci sarı kartın da yanlış olma ihtimali var. İlk sarı karta bakmıyorsak, ikinci sarıda adil bir karar olmayabilir. Belki ileride ikinci sarı kartlara bakılabilir. Şu anki protolde bakılmıyor. Nadir de olsa ihraç ya da ihtar verilecek oyuncu karışabilir. Bu durumda da mutlaka VAR devreye girecektir. VAR hakemi, 4. hakem gibi bir maç görevlisidir. Hakemin yardımcısıdır. Yeniden oynatma operatörü dediğimiz kişinin yardımıyla oyunun her anını kontrol eder. Bazen yüzlerce anı kontrol etmek durumunda kalırız. 10-15 saniyede işaretleme yapılır. 90 dakika çok dikkatli bir şekilde incelenir. Hiçbir şeyi atlamamak gerekiyor. VAR bu olayı nasıl atlar diye eleştiriler alıyoruz. Orada da kontrol edilen olay, yüzlerle ifade edilebilir. Yaptığımız işaretlemeler yüzlerle ifade ediliyor. Gözden kaçan bir olayda görev alır. Bir tacı, korneri, avantajı gibi hakemin yapacağı görevleri üstlenmez. Bu FIFA, UEFA ve ulusal federasyonlarda tartışıldı. Hakemin VAR'a bağımlı olmaması gerekiyor. FIFA artık bütün hakemlerinden VAR yokmuş gibi maç yönetmesini istiyor. Hakemler bağımlı hale geliyorlar. Sebebi bu. Biz de taç, korner, sarı kart gibi şeylerden kaçınıyoruz. Hakemler, yardımcı hakemler ve dördüncü hakemiyle birlikte maçı yönetiyor. VAR bir hata yaptıklarında yardım edecektir. Bu bilinçle hareket ediyorlar."

"VAR bir kontrol yapıldığında bir tünele girer. Dünya ile irtibatını kaybeder. Bir penaltıyı, elle oynamayı incelerken dünya ile irtibatını koparır, yoğunlaştığı için. O esnada hareketler devam ediyordur. İnceleme yapılma periyodunda AVAR, VAR'ın görevini üstlenir ve işaretlemeler yaparak operatöre bilgileri aktarır. Bu sefer AVAR görevi alır. VAR'ın incelemesi tamamlandıktan sonra önemli bir işaretleme varsa VAR incelemeye devam eder. AVAR da kendi görevine döner. İçeride yoğun şekilde görev paylaşımı vardır. Operatörler de istenilen kamera açısını mutlaka getirirler."

"Normal koşullarda 11 kamera ile maç izlenir. Derbide 12 kameranın üzerine çıkılabiliyor. O zaman iki tane operatör oturur. 24 kameralı maçlar olabiliyor. Operatör dediğimiz kişi karar verme sürecinin parçası değildir. Kendilerinden istenilen açıları getirirler. İşaretlemeleri yaparlar. İşaretlemeyi VAR yapar. Eliyle de gösterir. Ofsaytlarda çok önemlidir. Ofsayt pozisyonunda oyuncuların yerleri işaretlenir. Operatör ancak VAR'ın istediği yerleri işaretleyebilir, çizgilerin çekilmesi için görev yapar. Görevi budur."

"Simülasyon olan bölümlerde olaylar için hakemi çağıracaksınız, ofsayt çizgilerini çekeceksiniz. UEFA'ya üye 55 ülkenin 29'u en üst liginde kullanıyor. 55 UEFA üye ülkesinin 5'i en üst ikicin liginde VAR'ı kullanıyor. Türkiye de bunlardan biri. Bir olay olur. Bu olay kontrol veya incelemeye alınır. Kontrol; her şeyi kontrol ederiz. İnceleme bir sonraki olaydır. Kontrol edildikten sonra hakeme, 'Bir inceleme yapıyorum, oyunu beklet' denir. Eğer oyun akıyor ve çok açık bir hata ortadaysa oyunu durdurması istenir. Ama genelde oyun durduğu anda inceleme yapılır. Bu kontrollerin çoğu sessizdir. Yüzlerce kontrol yapılıyor. Çok yüksek oranı sessiz kontroldür. Açık hata yoksa kontrol yapılır, oyun devam eder."

"Hangi hallerde sesli kontrol yapılır? Olayın ciddiyetine göre VAR hakemden başlamayı geciktirebilir, oyunu durdurabilir. Hakem ile iletişime geçer, incelemesini yapar, açık hata söz konusu ise sahada inceleme önerir. Sonra da hakem karar verir. Akış temel olarak budur."

"Açık bir hata genelde yüzde 99 ofsaytlarla ilgilidir. Ofsayt çizgisi çekildikten sonra hakeme iletilir. Hakem daha sonra kararını verir. Hakemin monitöre gelmeden verdiği karara VOR diyoruz. Elle gol atıldıysa gelip o eli görmeye gerek yok. Gerçektir. Çoğunlukla ofsaytlarda VAR'ın söylemiyle hakem karar verir. Gollerde açık ve bariz hatalar olabiliyor. Örnek olarak; siyahlı oyuncu hakemin göremeyeceği yerde sol koluyla bir gol atıyor. Bu golden önce yapılan açık ve net bir hatadır. Monitöre gitmeden hakem burada düzeltme yapabilir."

"Bazen 3 olay olabiliyor. Orta sahada potansiyel faul, potansiyel bir ofsayt ve potansiyel bir penaltı gibi. Hayat bunun için gittikçe güçleşebiliyor. Orta sahada potansiyel faul var, işaretleme yapılır. Sonra da diğerleri için. Ofsayt mı, penaltı mı? İşte atak başlangıç anı dediğimiz olay orta sahadaki faul. Peki sizce VAR nereden başlamalı? Faul, ofsayt ve penaltı beklentisi var. Penaltıya 30-40 saniye harcarsınız. 15-20 saniye ofsayta bakacağız. 1.5 dakika gitti. Sonra diyelim ki ikisi de temiz. Ofsayt ve penaltı yok. Bu sefer orta sahadaki faule bakacağız. Ama önceki 2 dakika boşa gidecek. Önce orta sahadaki faule bakabilir miydik? Bakabilirdik. Yılların verdiği deneyimle, algısıyla, en kısa sürecek, en fazla ihlal olduğunu düşündüğü şeye bakacak. Orta sahada faul varsa artık ondan sonraki ofsaytın, penaltının bir önemi yok. Faulü ciddiye alıyorsa oraya bakar. 7-8 kameraya bakarak karar verildiği de oluyor. Gecikmenin sebebi de bu oluyor. Ofsaytlarda örneğin; perspektif sorunu da olabilir. 16 metre ofsayt kamerasından mı baksam, pilottan mı baksam? Ofsayt olan uzuvlarını nereden tespit etmem gerek? Belki bir kişi ofsaytı bozuyor. Hepsini saniyeler içinde düşünmesi ve bulması lazım. En ufak bir hatada ağır sonuçlar olabiliyor. Eğer atak başlangıç anına bakmadan penaltı verilirse büyük eleştiriler gelir. Açık ve bariz olmayan hatalar da var. Ceza alanı içindeki temaslar hakemin kararına bırakılır. Beyazlı oyuncu rakibini itiyor. Çok net bir hata mı? Taraftar gözüyle bakmayacak olursak VAR'ın karışacağı bir hata değil. Gol değil, faul verse kabul müydü? Bazen ceza sahası içindeki itme ve tutmalarda sübjektiflik ağır bastığı için hakem kararı olarak değerlendirilir."

"Penaltı ile ilgili açık ve bariz bir hataya geçecek olursak... VAR'ın minimum bir tane kanıta ihtiyacı olması gerek. Açık ve net hatada böyle. Hakem çok yakınken bir şekilde atlıyor. Orada VAR, hakemin imdadına yetişiyor. Orada inceleme sonrasında karar veriliyor. VAR, sarı ver, kırmızı ver demez. Disiplin cezası söz konusu için hatırlatma yapabilir. Bu da sübjektiftir. Sarı da kırmızı da verilebilir. Açık ve bariz olmayan bir penaltı. Beyazlı takım 2-1 yenik durumda, dakika 66. Bir temas var. Açık ve net mi? Müdahale edilecek kadar ciddi bir kanıt mı? Değil. Buna hakem penaltı çalsa müdahale eder mi? Etmeyecekti. Çünkü bir kanıt var, temas olması ile ilgili."

"Bazen bazı anlarda yaşanabiliyor. Hakemin atlamaması beklenir. Bazen atlandığı da olabiliyor. O anda mutlaka VAR müdahale edecektir. Üst seviye hakemler maçta yüzde 95 kararlar verirler. Yanlış kararları yüzde 5'i geçmez. Hatalar VAR tarafından giderilir, onarılır. Hakem yetkindir, deneyimlidir. Vermediği doğru kararı VAR tarafından onarılır. Ama halen eksikler olabilir. Bu sadece bizde değil, tüm ülkelerde karşılaşılan bir durum."

"Sınırda olan bir olay var. Topuklar yerde. Oyuncu kayarak geliyor. Şiddeti yüksek mi? Ortalama bir şiddeti var. Bütün hesaplardan sonra bu durumda sınırda kabul edilip müdahale edilmiyor. Ama hakem buna kırmızı kart ve sarı çıkarırsa müdahale eder miyiz? Hayır. Bütün bu kararları 15-20 saniyede, çok kompleks ise 30 saniyede vermeniz gerekiyor."

"Yanlış kart ile devam edelim. Beyazlı oyuncu vakit geçirmek için topa vuruyor. Hakem yanlış bir oyuncuya kart veriyor. Örneklerini bile bulmakta güçlük çekiyoruz. Bu durumda VAR devreye girer ve düzeltme yapar. İnsanın basireti bağlanabilir mi? Evet. VAR, 5 değil 15 numaraydı diyebilir. Hakemler çok ciddi olarak oyunu kontrol eder."

"Bir gol atılmak üzereyken veya çok ciddi bir atağın gol olacağını hissettiğimizde düdük ve bayrağı geciktiriyoruz. Birkaç saniye hakem düdüğünü çalmasaydı golü geçerli sayabilirdi. Böyle talihsizlikler olabiliyor. Ama bu prensip ciddi şekilde yerine oturdu. Yardımcı bayrağını çekti ama hakem tecrübeli. 'Gördüm, lütfen bayrağını indir' diyebiliyor. Kritik bir ofsayt pozisyonu. Ofsayt çıksa 5-10 cm ile çıkar. Ya da çıkmaz. Yardımcı devam ettirebilir, sonuç aldıktan karar verilir."

"Topun ilk çıkış anı tespit edilir. Ayaktan ayrılması ayrıdır, ayağın topa teması ayrıdır. VAR, topun ilk çıkış anını tespit eder. Oradaki milisaniyeler çok önemlidir. Topun ayağa temas ettiği an dikkate alınır. VAR, defans oyuncusunun konumunu işaretler. VAR sonra hücum oyuncusunun konumunu işaretler. Bunu VAR yapar. Özellikle kollarda pazudan alır. Diz ileride ise dizinden alır. Elden hesap yapılmaz. Elle gol atılamayacağı için böyle. Çok hassasiyet gerekir. Bu iki işaretleme yapıldıktan sonra da 'çizgi çek' komutu verilir. Piksel piksel ileri ve geri gidilerek hesaplama yapılabilir. Operatör müdahil olamaz. Bütün yönlendirmeyi VAR yapar. VAR; doğru yerden işaretleme yapar. Çünkü çok deneyimlidir. Ofsayt çizgisinde pazudan alınır. Topuktan da alınabilir. Teknoloji ilerliyor. Bütün organların hareketleri gelişmiş kameralarla izlenebiliyor. Neredeyse milimetrik olarak doğru hesap yapılıyor. Bunun hem maddi bir bedeli var hem de deneme aşamasında. İlerleyen dönemlerde bu işlemi de VAR yapmayacak. Ofsayt olup olmadığının sistem kendisi çıkaracak. İnanılmaz gelişmeler olacak. Biz de yakından takipteyiz. VAR odalarımız başka ülkeler ve UEFA tarafından kullanıldı. Tercih ediliyoruz."

"Bütün çizgilere bakıldığında hepsi doğru ve paralel. Sonsuza kadar gitmesi gerekirken yukarıda birleşir. Bütün çizgiler doğru. Maçtan saatler önce operatörler, kalibrasyonu hassas bir şekilde yaparlar. İstisnası yoktu. Nerede zorlanırız? Çok ağır kış koşullarında. Karlar temizlenirken çizgiler zarar görebilir. Ama kireç dökülmesi gibi tedbirler alınabilir. Maç başlamadan saatler önce faaliyet başlar. Maç esnasında hiçbir şeyimiz eksik değildir. Sonra da deneyimlerimizle en doğrusunu yapmaya çalışırız."