, Kuzey Kafkasya'da işgalci Rus ordularına karşı 30 yıl süren, dillere destan bir direniş gerçekleştirdi. İmam'ın esir düşmesinden birkaç yıl sonra, 28 Mayıs 1864'te yüzbinlerce Çerkes Kafkasya'dan sürüldü. Ruslar, zorla yurtlarından çıkardıkları Çerkeslere çürük çarık gemiler tahsis ettiler. Gemilerin çoğu Karadeniz'in hırçın dalgalarını aşamayarak battı. Osmanlı topraklarına ulaşmaya çalışan Çerkeslerin dörtte biri bu yolculuklar sırasında can verdi. Açlıktan ve hastalıktan ölenlerinse haddi hesabı yok. Karadeniz kıyıları günlerce Çerkes cesetleriyle doldu taştı. Kuşaktan kuşağa aktarılan sürgün hikayeleri Çerkes halklarının tarihi hafızasında çok önemli bir yer tutuyor.
Bunca sürgüne, bunca katliama rağmen Kuzey Kafkasya'da özgürlük mücadelesi hiçbir zaman son bulmadı. İmam Şamil'in direniş çağrısı 1990'larda Çeçenistan dağlarında, “
şarkısıyla bir kez daha yankılanıyordu. O Çeçenler, “
” ve “
” gibi,
'in emriyle yük vagonlarına doldurularak öz yurtlarından sürülenlerin torunlarıydılar.
Kırım Tatar halkının 18 Mayıs 1944'te başlayan sürgün yolculuğunda da büyük kayıplar verildi. Tatar halkın yarıya yakını bu ölüm yolculuğu sırasında, açlıktan, havasızlıktan ve hastalıktan can verdi. Tatarların eli silah tutan erkekleri Almanlara karşı Rus askerleriyle aynı safta savaşırken yaşanmıştı bunlar. Tatar halkından geriye kalanlar 1990'larda Kırım'a döndüklerinde ne evleri, ne barkları kalmıştı. 1950'lerde Ukrayna'ya bağlanan Kırım, 2014 yılında Ruslar tarafından yeniden ilhak edildi. Bugün Ruslar tarafından Kırım'a girmesi yasaklanan
1944'teki sürgünde, henüz altı aylık bebek iken yurdundan zorla koparılan mazlumlar arasındaydı.
Bir diğer sürgün halk ise, “Filistinliler” idi. Siyonist devletin kurulmasının ardından, 15 Mayıs 1948'de Filistinliler de öz yurtlarından çıkarıldılar. Filistinliler bu günü,
, yani “
olarak anıyorlar. “
”in kurucularından merhum
14 yaşındayken, annesi, babası, dört kardeşi ve yüzlerce Filistinliyle birlikte, Yafa limanında bir tekneye doluşarak Gazze'ye ulaşmayı başarmıştı. Ebu İyad, hayatı boyunca aklından çıkmayan bu hikayeyi şöyle anlatıyordu:
