Wall Street’in korku göstergesi olarak bilinen VIX endeksi (Volatility Index) 1993 yılında CBOE (Chicago Board Of Trade) tarafından oluşturulmuş.
VIX endeksi, S&P 500 endeksinden (ters yönde çalışır) yola çıkarak, hisse senedi piyasasının 30 günlük volatilite (oynaklık) ile ilgili piyasa beklentisini (yatırımcı riski algısını) ölçer.
Yatırımcılar borsadaki potansiyel düşüş hakkında endişe duyduklarında varlıklarının değerini koruma adına portföylerini sigortalamak için opsiyon mekanizmasını kullanır. Alım opsiyonlarını artırmaları opsiyon fiyatlarını da artırır (oynaklığa neden olur) ve VIX endeksi yükselir. Yani VIX endeksi yatırımcıların davranışlarını yansıtır ve bu nedenle “Korku Endeksi” olarak da adlandırılır.
Endeks piyasalarda meydana gelme ihtimali olan krizlerin de öncü göstergesi olarak görülebilmektedir. VIX endeksinde meydana gelecek artışlar piyasaların kriz beklentisi içerisinde olduğunu gösterir. Böyle bir durumda yatırımcılar daha tedbirli davranır, yatırımlarını piyasalardan çekerek daha güvenli buldukları alanlara yöneltir.
VIX endeksi yatırımcılar tarafından küresel risk göstergesi olarak da değerlendirilmektedir. VIX endeksi ile ilgili yapılan akademik çalışmalarda endeksle başta BIST 100 olmak üzere çeşitli ülke borsaları arasında etkileşim olduğu sonuçları bulunmuştur. Yani VIX endeksi arttığında (yatırımcıların risk algısı artışı anlamına gelir) dünya borsalarında hızlı düşüşler yaşanmıştır.
**
VIX endeks değeri için temel eşikler söz konusudur. Endeks değeri yüzde 30’dan yüksek olduğunda yatırımcıların risk algısının arttığını ve gelecek endişesi taşıdığını göstermektedir (korku endeksi denilme nedeni). Endeks değerinin yüzde 20’nin altında olması ise piyasalarda oynaklığın düştüğü, yatırımcıların risk algısının azaldığı ve geleceğe güvenle baktıkları anlamına gelir.
Endeksin yüksek olduğu zamanlarda yatırımcılar riskten kaçınıp borsaları terk etmekte; altın, bono ve tahvil gibi daha güvenli sayılabilecek limanlara sığınmaktalar. Korku endeks değeri yükseldiğinde dünya borsaları çökmekte, düşük olduğu zamanlarda ise genellikle borsalar yüksek seyretmektedir.
VIX korku endeksi değeri 1997 Doğu Asya Krizi’nde 35 puanı ve 1998 Rusya ekonomik krizinde 44 puanı görmüştür. Küresel ekonomik kriz döneminde ise endeks en sert tırmanışlarından birisini gerçekleştirmiş ve Ekim 2008’de 80 puanı aşmıştır.
Bu veriler kriz dönemlerinde yaşanan ekonomik ve mali göstergelerde bozulma beklentilerinin yansıması anlamında piyasa stresinin bir göstergesidir.
**
Küresel pandemi ilanı sonrasında VIX endeksi yükselmeye başlamış, 16 Mart 2020’de 83 puana yükselerek zirve yapmıştır.
Güncel verilere bakıldığında ise VIX korku endeksinin son günlerde düştüğü ve 43 puana gerilediği görülmektedir. Ancak, halen 30 puanın üzerinde seyretmesi piyasalardaki korkunun devam ettiğini, sadece şiddetinde bir azalma olduğunu göstermektedir.
Yine, söz konusu veriler yatırımcıların salgının ekonomik etkisinin net bir resmini elde etmesinin aylar alacağı beklentisini yansıtıyor.
2020 yılının özellikle borsalarda tarihi bir yıl olacağı açık. Yatırımcılar koronavirüs pandemisinin ekonomi üzerindeki potansiyel etkisi konusunda endişeli.
Koronavirüs salgınının ne zaman biteceği, ekonomik ve mali etkilerinin ne kadar şiddetli olabileceği belirsizliğini koruduğu sürece finansal piyasalardaki korku, endişe ve kayıplar devam edecektir.
Sonuç olarak; korku (VIX) endeksinin seyri finans piyasalarında yakın tarihli bir ümit ışığının henüz oluşmadığını yansıtmaktadır. Bir başka önemli gelişme ise; ekonominin ve borsaların tamamen çökeceği beklentisinin seçenekler arasından çıktığıdır.
