Bugünkü yazımızda memurların memuriyet hayatları boyunca sıkça karşılaştıkları/karşılaşacakları ve bilmesinde büyük fayda olan kritik kavramları okuyucularımızla paylaşacağız.
Emekli aylıklarının belli bir tutarın altına düşmemesi içi getirilen zorunlu alt sınırdır. 5434 sayılı Kanun’a göre bağlanacak emekli aylığının alt sınırı 14. Derecenin 2. Kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanan emekli aylığıdır. 2019 yılının ikinci yarısındaki alt sınır aylık tutarı 2.425,51 TL’dir. 5510 sayılı Kanuna tabi olanlar içinse alt sınır aylık farklı düzenlenmiştir. Buna göre Kanunun 55 inci maddesinde bütün sigortalılar için düzenlenen alt sınır aylık memurlar için de geçerlidir. Ayrıca, emekli aylıkları 5510 sayılı Kanunun ek 19 uncu maddesine göre 1.000 TL’den az olamamaktadır.
Bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşların üst kademelerinde görev alan ve genel devlet politikası içerisinde, kuruma verilmiş olan kamu hizmetlerinin sevk ve idaresinde yetkiyi haiz olup, sorumluluk taşıyan, en üst düzeyde yönetsel politika konularında karar verme sorumluluğuna sahip olan, kuruluşun planlama, örgütlendirme, personel ve kadrolarını yönetme, denetim ve temsil gibi işlevlerini yapan en az genel müdür ve benzeri düzeydeki kişileri ifade etmektedir.
Üst Kademe Kamu Yöneticileri İle Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usûllerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin ekinde yer alan (I), (II) ve (III) sayılı cetvellerdeki personeller üst kademe yöneticisi sayıldığı gibi bunlar dışında da üst kademe yöneticileri vardır. Meclisteki atamaları örnek olarak gösterebiliriz.
Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı için En Yüksek Devlet Memuru ifadesi kullanılmaktadır. Buna ödenen gösterge ve ek gösterge tutarı olan 1500+8000 rakamı toplamının memur maaş katsayısı ile çarpımından oluşan tutara ise En Yüksek Devlet Memuru Aylığı ifadesi kullanılmaktadır. Buna göre Temmuz sonrası En Yüksek Devlet Memuru Aylığı = 9500*0,138459 = 1.315,36 TL’dir.
Devlet memurlarının gösterge ve ek göstergesinin memur maaş katsayısı ile çarpımından oluşan tutara aylık denilmektedir. Memurlara ödenen maaşlar için aylık kavramı kullanılmamaktadır.
Devlet memurluğunun sona erme sebeplerinden birisi olup, memurun çalıştığı kuruma yazılı olarak müracaat etmek suretiyle ve kurumunun kabul etmesiyle gerçekleşmektedir. Bu usule istifa da denilmektedir. Yaygın olarak uygulamada istifa kavramı kullanılsa da 657 sayılı Kanun’da istifa kavramı kullanılmamaktadır. İstifa kelimesi sadece 657 sayılı Kanun’un geçici 34’üncü maddesinde geçmektedir.
Mezuniyetsiz veya kurumlarınca kabul edilen mazereti olmaksızın görevin terk edilmesi ve bu terkin kesintisiz 10 gün devam etmesi halinde, yazılı müracaat şartı aranmaksızın, zımni istifa talebine çekilmiş sayılma denilmektedir. Uygulamada çekilmiş sayılmaya müstafi tabiri kullanılmaktadır. Müstafi kelimesi sadece 657 sayılı Kanun’un ek 34’üncü maddesinde kullanılmıştır.
Devlet memurlarının çalışmayan eşleri ile çocuklarına verilen yardımı ifade etmektedir. Sadece eş için bu kavramı kullanmak yanlıştır. Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için 2.134, çocuklarından her biri için de 250 gösterge rakamının (72’nci ay dahil olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için bir kat artırımlı) aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek tutar üzerinden ödenmektedir.
Devlet memurlarından çocuğu dünyaya gelenlere 2.500 gösterge rakamının aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek tutarda yapılan yardımı ifade etmekteydi. 633 sayılı KHK’de yapılan değişiklikle kaldırılmıştır. Yapılan yeni düzenlemeye göre; Türk vatandaşlarına, canlı doğan birinci çocuğu için 300 TL, ikinci çocuğu için 400 TL, üçüncü ve sonraki çocukları için 600 TL doğum yardımı yapılmaktadır. Yapılan düzenlemeyle doğum yardımı için çalışan, çalışmayan veya memur ayrımı kaldırılmıştır. Bu yardımdan hiçbir kesinti yapılmamaktadır. Ayrıca, bu tutarların arttırılması mümkünken, düzenlemenin yürürlüğe girdiği 2015 yılından itibaren hiç arttırılmamıştır.
Devlet memurlarından: memur olmayan eşi ile aile yardımı ödeneğine müstehak çocuğu ölenlere En Yüksek Devlet Memuru aylığı olan Cumhurbaşkanı İdari İşler Başkanı için ön görülen aylık ((1500+8000)*maaş katsayısı) tutarında, memurun ölümü halinde sağlığında bildiri ile gösterdiği kimseye, eğer bildiri vermemiş ise eşine ve çocuklarına, bunlar yoksa ana ve babasına, bunlar da yoksa kardeşlerine en yüksek devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) iki katı tutarında, yapılan yardıma ölüm yardımı ödeneği denilmektedir.
Devlet memurlarına her bir hizmet yıl için 20 gösterge rakamının maaş katsayısı ile çarpımında oluşan tutara kıdem aylığı denilmektedir. 25 yıldan fazlası için kıdem aylığı verilmemektedir.
657 sayılı Kanun’a göre devlet memurunun öğrenim durumu ve hizmet sınıfı gibi hususların değerlendirilmesiyle tespit edilen memuriyete giriş derece ve kademesine yine bu kanunda yer alan ilavelerin yapılması suretiyle bulunacak derece ve kademe üzerinden hesaplanan aylık olarak tanımlanmaktadır.
Genel olarak 18 yaşını tamamlayanlar devlet memuru olabilirler. Bir meslek veya sanat okulunu bitirenler en az 15 yaşını doldurmuş olmak ve Türk Medeni Kanunu’nun 12’nci maddesine göre kazai rüşt kararı almak şartıyla Devlet memurluklarına atanabilirler. Kariyer meslekler ile bazı görevler haricinde memuriyete giriş için üst yaş sınırı yoktur.
Aylıklarını 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu, 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu ve 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanununa göre almakta olan personele 1.000 gösterge rakamının taban aylık katsayısı ile çarpımından oluşan ve memur maaşının bir unsuru olan tutara memuriyet taban aylığı denilmektedir. 2017 yılının ilk yarısı için taban aylık tutarı ise; 1000 *2,167248 = 2.167,248 TL’dir.
Bazı kadrolarda bulunan personele, 2155 sayılı Bazı Kamu Personeline Tayın Bedeli Verilmesi Hakkında Kanun ve bu kanuna göre çıkarılan Bazı Kamu Personeline Tayın Bedeli Verilmesine Ait Yönetmelik hükümleri çerçevesinde verilen tutara denilmektedir. Bu tutar 2.100 gösterge rakamı ile maaş katsayısının çarpımından oluşmaktadır.
657 sayılı Kanun’un 68/B maddesi gereğince yapılan atamalara verilen isimdir.
