Bugünkü yazımızda memur emeklileri ile dul ve yetimlerinin en fazla merak ettikleri konuları soru ve cevap yoluyla 11 sorunun cevabı ışığında açıklamaya çalışacağız.
657 sayılı Kanun'a göre devlet memurlarının ticari kazanç getirici faaliyetlerde bulunması yasak olmasına rağmen bazen bu kurala uyulmadığı ve memurların aylıksız izinde iken sigortalı bir işte çalıştığı görülmektedir. Bu gibi durumlarda hem Emekli Sandığı hizmeti hem de SSK (4/a) hizmeti olabilmektedir. İşte bu gibi durumlarda 4/c’ye (Emekli Sandığı) tabi hizmet süreler geçerli olup, 4/a (SSK) hizmetlerinin iptal edilmesi gerekmektedir. Aynı durum Bağ-Kur hizmeti için de geçerlidir.
Devlet memuru 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na tabi olsa dahi bunlara yapılacak emekli ikramiyeleri 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu'ndaki usul ve esaslara göre ödenmeye devam edilmektedir. Tamamen kaldırılması söz konusu değildir.
5510 sayılı Kanun hükümlerine göre çalışmaya başladığınız tarihi takip eden aybaşından itibaren aylığınız kesilir. Aynı durum Bağ-Kur kapsamındaki bir iş için de geçerlidir. Ancak, tarafınıza bağlanan yetim aylığı 5434 sayılı Kanun kapsamında olsaydı, yani babanızın hizmeti 10 yıldan fazla olsaydı bu durumda 4/a’ya (SSK) tabi çalışmanız nedeniyle, yetim aylığınız kesilmezdi.
Erkek yetimlere ise malul ve muhtaç olmaları halinde aylık bağlanır. Vefat etmiş olan kişinin hizmetinin 5 ila 10 yıl arasında olması halinde 4/a’lı (SSK) çalışan kız ve erkek yetimlere aylık bağlanamaz.
5510 sayılı Kanun ile dul ve yetim aylığı bağlanması için gerekli olan 10 yıllık süre 5 yıla düşürülmüştür. Bu sürenin borçlanılarak 5 yıla tamamlanması halinde vefat eden memurun dul ve yetimlerine aylık bağlanacaktır. SGK tarafından hazırlanmış matbu talep dilekçesi ile birlikte, Kamu Görevlileri Emeklilik İşlemleri Daire Başkanlığı'na müracaat edilmesi halinde süreç başlatılacaktır. SGK’da müracaat edilmeden hiçbir süreç başlatılmamaktadır.
4/b’ye (Bağ-Kur) tabi çalışmanız, Emekli Sandığı'ndan dul aylığı almanıza engel değildir. Bu durum hem erkek hem de kadın dullar için geçerlidir.
4/a’dan (SSK) dul aylığı alan kadınlar, Emekli Sandığı'ndan babasından dolayı yetim aylığı alabilirler. 5510 sayılı Kanun'a tabi olarak dul ve yetim aylığı almış olsaydınız, sadece tercih yapabilirdiniz. Yani, hem eşinden, hem de ana ve/veya babasından ölüm aylığına hak kazananlara, tercihine göre eşinden ya da ana ve/veya babasından aylık bağlanacaktır.
Dul ve yetim aylığı alacaklar; Eş (karı ve koca) ve çocuklar ile ana ve baba olarak belirlenmiştir. Dul ve yetimlere ait aylık bağlama oranları şu şekildedir; 1- Eş için : %75, 2- Çalışan ya da emekli aylığı alan eş için: %50, 3- Eş ve 1 yetim için : %60 + %30, 4- Eş ve 2 yetim için : %50 + %25 + %25, 5- Tek yetim için: %50, 6- 2 yetim için : %40 + %40.
Yetim aylığı 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu'na göre bağlanmış ise öğrenciliği devam eden erkek yetimlerin 25 yaşına kadar aylıkları kesilmez. Bağlanmış olan aylıklar 5510 sayılı Kanun'a göre bağlanmış ise sigortalı olarak çalışması halinde aylıkları kesilir. Yaş dışında aynı durumlar kız yetimler için de geçerlidir.
İsteğe bağlı sigortalı olmanız halinde dul aylığınız kesilmeyecektir. Aynı şekilde yetim erkek ve kız çocukların da isteğe bağlı sigortalı olmaları halinde yetim aylıkları kesilmez.
