Koronavirüs salgını pandemi olunca tüm alanlarda değişim yaşandığı gibi dünya ekonomisi üzerinde de meydana getirdiği değişim ve neden olduğu olumsuz sonuçlarını daha derin hissediyoruz. Bu değişim bildiğimiz hayat tarzımızın, çalışma ortamlarımızın, eğitim yöntemimizin ve tüketim kalıplarımızın tamamen farklı bir forma dönüşmesini de beraberinde getiriyor.
Koronavirüs salgını, pandemi ekonomisi ile tanışmamıza neden oldu. Pandemi, ekonomilerdeki belirsizlik ile birlikte borsada dalgalanmalara, okulların ara verilmesi nedeniyle normal eğitimden uzaktan eğitime geçişe, uçuş yasakları nedeniyle seyahatlerin azalmasına ve ülkelerin içe kapanmasına en önemlisi de turizmin adeta bitmesine neden oluyor.
Karantina ve sosyal mesafe ile, hizmet sektöründe başta restoranlarda tüketimin yani dışarıda yeme içmenin azalmasına, öncelik sağlık olunca ilk olarak temel gıda maddelerinin sağlanması zorunluluğu olması nedeniyle insanların temel önceliklerinin değişmesine ve konut, otomobil gibi dayanaklı tüketim mallarına olan taleplerin azalmasına neden oldu ve oluyor.
Bu büyük değişim, ekonomide hem arzı hem de talebi olumsuz etkilemektedir.
Pandeminin arz üzerinde mi talep üzerinde mi daha çok etkili olduğu konusunda farklı görüşler var. Dünyada tedarik zincirinin zayıflaması ve karantina uygulamaları arz yani üretim üzerinde olumsuz etki yapmaktadır.
Diğer yandan salgının ne zamana kadar süreceği konusundaki belirsizlik, insanların eve çekilmesi, talebin düşmesi nedeniyle işletmelerin maliyetlerini düşürmek için çalışan sayılarının azaltılmak zorunda kalınması yani çalışanların işini kaybetmesi ve küçük işletmelerin kapanması talebin düşmesine neden oluyor.
Talepte meydana gelen daralma, ekonomik aktivitenin azalmasını da beraberinde getirecektir. Yani koronavirüs salgını pandemi haline gelince, talebin arzdan daha fazla etkilenmesine neden olabilir.
Koronavirüs salgını pandemi olunca tüm ülkelerde talebin durmaması için vatandaşa verilen desteklerin yanında bu dönemde özellikle kredi ödemelerinin ertelenmesi önemli.
İşini kaybedenlere, gündelik çalışanlara ve sosyal yardıma ihtiyacı olan kişilere verilecek sosyal yardımlar özellikle ayni yardımlar daha kritik hale geliyor.
Firmalara nakit akışının sağlanması dolayısıyla küçük işletmelerin işlerine devam etmesi ve iflasların önlenmesi için kredi kolaylıkları, vergi indirimleri ve etelemeleri, ve düşük kredi faiz oranları arz şoklarının önlenmesi açısından önemli olduğu kadar daha fazla işsizliğin olmaması açısından da önemlidir.
En önemlisi de finansal açıdan verilecek destekler sağlık sistemini koruyacağı gibi sağlık sisteminin ayakta kalması ile pandeminin ekonomik ve finansal krize sebep olmaması kritik öneme haizdir.
Bu dönemde kamu tarafından yapılacak müdahaleler ve alınacak tedbirler çok önemli. Çünkü koronavirüs salgını küresel noktaya gelmesine rağmen bu salgını önlemek için alınan tedbirler yani mücadele maalesef ulusal seviyede kalıyor. Küresel anlamda bir işbirliğinin olduğunu söyleyemiyoruz.
Bu dönemde kamunun sağlık harcamaları öncelikli olması gerekiyor. Diğer yandan firmalara, işini kaybedenlere, sosyal yardımlara ihtiyaç duyan kişilere verilecek destek ve yardımlar için sağlanacak kaynaklar ekonomideki aktivitenin devamlılığı açısından hayati derecede önemli.
Peki, merkez bankaları hangi güne duruyor? Merkez bankaları tüm dünyada olduğu gibi hükümetlerin ihtiyaç duyduğu kaynağı yani parayı sağlamalıdır. Bu kaynak, merkez bankalarının rezervleri olacağı gibi gerekirse para basımından da çekinilmemelidir.
Özellikle hane halkının harcamalarının düşük olduğu bu dönemde merkez bankalarının para basımı enflasyonist olmayacağı gibi işler düzelince belli bir takvimle bu paranın piyasadan çekilmesi sağlanabilir. Özellikle bu kaynaktan hane halkına verilecek nakit dışı yardım, ihtiyaçları gidererek sosyal riski azaltacağı gibi spekülatif saiki ortadan kaldırmasıyla da ekonomideki harcamaları da arttıracaktır.
