|
Avrupa"nın Orta Asya macerası

Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, Ermenistan Devlet Başkanı Robert Koçaryan ve Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac''ın Cuma günü Paris''te yaptıkları üçlü görüşmenin, Fransa''nın Ermeni soykırım iddialarını kabul etmesinden hemen sonra yapılması bir rastlantı değil. Ermenistan ve Azerbaycan''ın Avrupa Konseyi''ne kabul edilmesinin de aynı zamana denk gelmesi, Fransa''ya dolayısıyla Avrupa''ya Kafkaslar''da önemli bir mevzi kazandırdı. Azeri-Ermeni sorununun Avrupa''nın eliyle çözülmesi ise AB''yi, Kafkaslar''a daha da yerleştirecektir.

Bakü ve Erivan''ın Avrupa Konseyi''ne dahil edilmesiyle AB''nin sınırları Kafkaslar''a kadar genişletildi.

Böylece Fransa''nın Almanya ve AB''yi arkasına alarak Amerikan hegemonyasına karşı başlattığı savaşın yeni cephesi Kafkaslar''da açıldı.

Bu çok önemli gelişmeyi sadece Bakü-Erivan sorununu çözmek gibi dar bir açıdan yorumlamak, Kafkaslar''da, Hazar enerji kaynakları üzerinde ve Orta Asya''da yeniden belirlenmeye çalışılan güçler dengesini sağlıklı olarak anlamamıza engel olacaktır.

Rusya-İran ile Amerika-Türkiye arasında zaten varolan etkinlik savaşına üçüncü bir güç olarak giren Avrupa, yarışı sadece Kafkaslar''la sınırlamıyor, Hazar''dan Orta Asya''ya kadar genişletmeyi planlıyor. Dolayısıyla önümüzdeki dönemde Almanya ve Fransa''nın Orta Asya''daki sorunlarla daha yakından ilgilenmesi beklenebilir. Bu sadece enerji pazarlıklarında değil, Türk cumhuriyetlerindeki insan hakları ve demokratikleşme gibi konuları da içerecektir. Zira, insani değerlerin savunulmasıyla kamufle edilen stratejik yayılma planları günümüzün en etkin baskı unsuru ne de olsa.

Bir önceki yazıda Fransa''nın Ermeni soykırımı iddialarını Meclis''te yasalaştırmasının gerçek sebebinin tarihi Ermeni-Fransız yakınlığından ziyade, Paris''in ABD''nin tek kutuplu dünya sistemine karşı başlattığı savaşın bir uzantısı olduğunu dile getirmiş, insan hakları ve demokrasi gibi insani değerlerin uluslararası güce tahvil edilen bir mekanizmaya dönüştürüldüğünü, ABD tarafından çok iyi kullanılan bu yöntemin yeni global aktör olma hevesindeki Fransa tarafından da kullanılmaya çalışıldığını belirtmiştim. Fransa bu uygulamasıyla Ermeni iddialarını Temsilciler Meclisi''nden geri çeviren ABD''ye bir ''gol'' daha atarak ABD''nin yapamadığını yapıp tasarıyı meclisten geçirdi ve Ermenistan üzerinde zaten var olan etkisini pekiştirdi.

Denklem yeniden kuruluyor

Sovyetler''in çöküşünden sonra Kafkaslar ve Orta Asya''da başlatılan sömürge rekabetinde Avrupa istediği yeri kapamadı. Tartışmasız bir üstünlükle bölgeye giren ABD, Clinton yönetiminin Rusya politikası yüzünden büyük bir hayal kırıklığı yaşadı. Beklenenin aksine Çin sürpriz bir çıkış yaptı, Rusya da yüzünü tekrar Orta Asya''ya çevirdi. Avrupa (Almanya ve Fransa) ise İran''la yakınlaşıp ABD ambargosunu delmenin ötesinde ciddi bir varlık gösteremedi.

Şimdi Hazar enerji savaşlarında yeni bir perde açılıyor ve denklem yeniden kuruluyor. Yeni George Bush yönetiminin hem Rusya''ya karşı hem de Hazar çevresi enerji kaynaklarına yönelik ABD politikasında ciddi değişikliklere gitmesi planlanıyor. Yani 10 yıllık Kafkaslar ve Orta Asya rekabetinde politikalar, ittifaklar ve ortaklıklar yeniden belirleniyor. Önceki dönemde bölgede pek varlık gösteremeyen Avrupa ise yeni döneme en hazırlıklı giren güç durumunda.

AB-Rusya ve Fransa-Rusya zirvesi, Almanya ile Rusya arasında enerji hatları ve bir çok alanda stratejik projelerin hayata geçirilmesi gibi özellikle Devlet Başkanı Vladimir Putin döneminde artan Avrupa-Rusya yakınlaşması ile Asya''ya açılan Almanya''dan sonra, Fransa''nın da Kafkaslar''daki atağa geçmesi yeni dönemde bölgede daha şiddetli bir rekabetin yaşanacağına işaret ediyor.

Aliyev ile Koçaryan Ankara''da görüşmeliydi

AB-Rusya ve İran arasındaki dayanışmaya karşı son dönemi kayıplarla geçiren ABD-Türkiye ne tür bir yöntemle cevap verecek? Hem ABD hem de Türkiye, Türk cumhuriyetlerini memnun edemedi. Ne Azeri-Ermeni sorununa çözüm bulabildi, ne enerji hatları üzerindeki projelerini hayata geçirebildi. Bakü-Ceyhan''ın geleceği hâlâ tartışmalı. ABD, Afganistan ve Pakistan üzerinden geçirmeyi planladığı boru hattını bile eline yüzüne bulaştırdı ve bir zamanlar bu proje için iktidara geçirdiği Taliban''ı bugün düşman ilan etti.

Buna karşı Kazakistan''dan Çin''e boru hattı yapımı çoktan başladı. Bölge ülkeleriyle bir dizi projeye imza atan İran, Türkmenistan''la demiryolu bağlantısı kurdu. Üstelik Hazar petrollerinin İran üzerinden Körfez''e indirilmesi projesininin önü açılıyor.

Almanya ve Rusya Avrupa''nın enerji ihtiyacını karşılayacak dev projeleri hayata geçiriyor.

Mavi Akım''la Bakü-Ceyhan arasında sıkışıp kalan Türkiye''nin Çeçenistan''la başlayan gerilemesi devam ediyor. Orta Asya ülkeleri artık Türkiye''yi ciddiye almıyor. Sadece, Özbekistan gibi, sıkıştığı zaman askeri ve güvenlik alanında yardımlarına başvuruluyor.

Aliyev''le Koçaryan Paris''te değil Ankara''da buluşmalıydılar. Kayıplar devam edecek...

23 yıl önce
Avrupa"nın Orta Asya macerası
Biraz dikkat ve özen yeterli
Efendimiz’in (sav) Zekatı-1
Milyonlar milyarlar havada uçuşuyor
Sandık başına giderken…
Operadaki Hayalet’in “kehaneti” gerçekleşirse…