Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), geçtiğimiz iki gün boyunca son derece önemli bir konuda geniş katılımcı ve uzman isimlerle “Doğalgaz Çalıştayı ve Paneli” gerçekleştirdi. Karadeniz’de keşfedilen 320 milyar metreküplük doğalgazın ardından pek çok şey konuşuldu. Ancak konuyu farklı başlıklarda ele alan ve bilimsel bir platformda tartışan en önemli etkinliğin TÜBA tarafından yapılan bu çalıştay olduğunu ifade etmek gerekiyor.
4 OTURUM VE 2 PANEL
İki gün devam eden programda 4 oturumda 19 katılımcı konuyu farklı bakış açılarıyla ele aldı. Buna ilave olarak düzenlenen 2 ayrı panelde ise bundan sonrası için stratejik olarak incelenmesi gereken başlıklar etraflıca tartışıldı. Açıkçası seçilen katılımcılar ve belirlenen konu başlıkları konunun derli toplu değerlendirilmesi açısından önemli bir platform oluşturdu. Son derece kısa bir zaman diliminde bu kadar nitelikli bir organizasyona imza atan TÜBA Başkanı Prof. Dr. Muzaffer Şeker ve TÜBA Enerji Çalışma Grubu'nun her türlü takdire şayan olduğunu belirtmeliyim.
DOĞALGAZ PİYASASININ LİBERALLEŞMESİ
Çalıştayda ve program boyunca devam eden iki panelde öne çıkan konulardan bir tanesi Türkiye’de doğalgaz piyasasının liberalleşmesiydi. Zira hali hazırda Türkiye’de doğalgaz piyasasının tamamına yakını bir kamu şirketi olan BOTAŞ’ın kontrolünde. 2019 verilerine göre Türkiye’nin toplam doğalgaz ticaretinin yüzde 96,4’ünü BOTAŞ yapmış. Elbette buna sebep olan konulardan bir tanesi bundan 20-30 yıl önce yapılan, uzun vadeli, al ya da öde hükümlerini içeren, petrol fiyatına dayalı kontratlardır. Ancak 2021 yılının Nisan ayından itibaren bu kontratların önemli bir kısmı bitmeye başlıyor. Bu Türkiye açısından çok önemli bir fırsat.
PİYASANIN LİBERALLEŞMESİ İÇİN BAZI ÖNERİLER
Benim de “Türkiye’nin Ekonomi Güvenliğinde Enerjinin Rolü ve Enerjide Ticaret Merkezi Olma Stratejisinin Önemi” başlıklı bir sunumla katıldığım çalıştayda öne çıkan liberalleşme konusunda Türkiye’de enerji piyasasının serbestleşmesi konusunda öne çıkan bazı önerileri paylaşmak istiyorum. Önerileri artırmak mümkün ancak yer sınırlaması nedeni ile belli başlı bazılarını şu şekilde ifade edebiliriz:
-İletim ve ticaret altyapısı birbirinden ayrılmalı. Şu anda Türkiye’de ikisi de BOTAŞ tarafından yapılıyor.
-EPİAŞ üzerinden kısa dönemli esnek kontratların oluşması sağlanmalı, nihai teslim noktası ve ihracatı kısıtlayıcı hükümler yeni sözleşmelerde kaldırılmalı.
-4646 sayılı Kanun'da öngörüldüğü hali ile özel sektör arz güvenliğinde daha fazla rol almalı.
-EPİAŞ’ta gün öncesi gaz ticaretini başlanmalı.
-İthalat ve ihracatın önündeki engeller kaldırılmalı ve daha dengeli bir tedarik portföyü oluşturulmalı.
-Ve nihayet paydaşlarla analiz edilerek bir “Gaz Master Planı” hazırlanıp, ilan edilmeli.
