2018’in ikinci haftasına, Suriye rejiminin, İdlib’in güneyinden kuzeye doğru ilerleyerek, Astana’da Türkiye, Rusya ve İran’ın garantörlüğünde başlatılan çatışmasızlık sürecini ihlal etmesini değerlendirerek başladık. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu 9 ve 10 Ocak tarihli basına yaptığı açıklamalarında Rusya ve İran’dan rejimin ihlallerini engellemelerini isterken Dışişleri Bakanlığı da Rusya ve İran Büyükelçilerini çağırarak Ankara’nın bu beklentisini resmi yollardan da ifade etti.
Ardından Rusya’nın Suriye’deki hava üslerine yapılan saldırılar gündemimize oturdu. Rus medyasının 4 Ocak tarihli, 31 Aralık gecesi havan toplarıyla Hmeymim üssüne yaptığı saldırıda ölü, yaralı ve maddi hasar olduğu yönündeki haberlerini Rusya Savunma Bakanlığı kısmen yalanlarken, 5 Ocak tarihinde bu kez bakanlık kendisi Hmeymim ve Tartus’a İHA’larla saldırı yapıldığını duyurdu. Medya ve sosyal medyada saldırının ardında kimin olduğu tartışmaları Türkiye’yi de içine almaya çalışırken, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Putin arasında gerçekleşen telefon görüşmesinden basına yansıyanlar, Putin’in “Saldırıların arkasındakileri biliyoruz. Bu saldırıların arkasında Türk devleti ve Türk ordusu yok,” şeklindeki açıklamaları “Putin kimi işaret ediyor? ABD’yi mi?” sorularının sorulmasına neden oldu.
Aynı günlerde Reuters ABD liderliğindeki DAEŞ’le mücadele koalisyonunun halkla ilişkiler ofisinin, Suriye’nin Türkiye ve Irak sınırında 30 bin kişiden oluşacak bir sınır güvenlik gücü kurmayı hedeflediği ve bu yapının omurgasını YPG’nin oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri’nden (SDG) müteşekkil olacağını ifade etmesi, Ankara’nın çok sert tepkisine sebep oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çok sert sözleriyle beraber, uzun süredir Türkiye’nin ulusal güvenliği için tehdit olduğunu bildiğimiz Afrin’deki PYD mevzilerine sınırdan top atışları başladı. ABD’nin “DAEŞ’le mücadele koalisyonu” adına konuşuyor olması, diğer koalisyon ülkelerinin tavrının ne olacağı sorusunu da beraberinde getirirken, Ankara NATO’ya da “bir NATO müttefikinin diğerinin ulusal güvenliğini tehdit edecek bir oluşuma verdiği desteğin asla kabul edilemeyeceği”ni bildirdi. Suriye konulu diplomatik tartışmaların harareti de sahaya paralel şekilde yükselirken Cumhurbaşkanı’na ABD Başkanı Trump’la görüşmeyi düşünüp düşünmediği soruldu. Cumhurbaşkanı “Şu anda henüz kendisini aramayı düşünmüyorum. Çünkü daha önce bunları konuştuk, o bana dönecekti. O bana dönmediği sürece ben ona dönmem,” diyerek tavrını ortaya koydu.
Erdoğan ve Trump arasında 25 Kasım’da gerçekleşen telefon görüşmesinde, ABD Başkanı’nın “YPG’ye bundan sonra silah verilmeyeceği” yönündeki açıklaması gündeme damgasını vurmuş, lakin Suriye’deki gelişmeleri uzun süredir takip edenleri heyecanlandırmadığı üzere, bu vaatler yerine getirilmemiş, hatta Trump’ın ifadelerine rağmen Pentagon 27 Kasım’da “YPG’ye verilen desteğin sürdürüleceğini” söylemişti. Doğrusu Suriye’de 2014 yılının ikinci yarısı itibarıyla fiili olarak PKK/PYD’ye “DAEŞ’le mücadele” bahanesiyle verilmeye başlayan ABD liderliğindeki koalisyon desteğinin Türkiye sınırında bir PKK koridoru oluşturmaya yönelik olduğunu tahmin ediyor, konuşuyorduk. Bugün ABD’nin PKK’nın Suriye’de kontrol ettiği alanda polis gücü kurma, sınır gücü oluşturma gibi adımları, ‘DAEŞ’le mücadele’ adı altında PKK’ya toprak kazandırmaya yönelik sürecin bittiği, oluşturulan bu tampon bölgede PKK/PYD’ye sonu devlet, devletçik ya da otonom yapı kurmaya gidecek aşamaya geçildiğini gösteriyor. Trump’ın PKK’ya silah verilemeyeceği yönündeki açıklamasının Pentagon tarafından dinlenmeyeceği tahmin edildiği gibi, bu aşama değişikliğinin sinyali olduğunun da altını çizmiştik.
Suriye’nin Türkiye sınırında Irak sınırından Fırat Nehri’nin batısında Menbiç’e kadar uzanan bölgede bulunan PKK/PYD’ye verilen ABD desteği, Washington ve Ankara arasında süregelen krizin en önemli nedenlerinden biri. Ankara’nın da son bir haftadır açıklamalarındaki sertlik seviyesini bir kademe daha artırmasına neden olan son gelişmeler, bu krizin yakın zamanda sona ermeyeceğini açıkça gösteriyor.
Ancak, sinyali verilen TSK operasyonunun merkezinde Afrin ve de Menbiç’in olması dikkatlerden kaçmaması gereken önemli ve kritik bir detay. Zira, Ankara tarafından da bilindiği ve gözlemlendiği gibi Afrin’deki PYD unsurlarının yanında ABD bulunmuyor; bu bölgedeki Rus varlığı uzun süredir dile getiriliyor. Eylül 2017’de Türkiye’nin devam eden Afrin’deki PYD yapılanması tepkisine karşılık olarak Rus Genelkurmay’ı, Afrin’deki stratejik noktalardan Tel Rıfat’a rejim askerlerinin geldiğini ve PYD’nin bölgeyi rejime bıraktığını söylemişti. Ancak bu gerçekleşmedi. Hakeza, Mart 2017’de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “El Bab operasyonu sonrası sıradaki hedefin Menbiç olduğunu” ifade eden sözlerini yine Rus Genelkurmayı’nın “PYD’nin Menbiç’ten çekilerek bölgeyi rejime bırakacağı” yönündeki açıklamaları takip etmişti. Ancak bu da gerçekleşmedi; Menbiç’ten ne PYD ne de destekçisi ABD çekildi.
Suriye konusunda alevlenen tartışmalara katılan Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov’un bu hafta, ABD’nin sınır koruma gücü kurma planına karşı Rusya’nın olumsuz bakışını ifade ederken “Bu plan bizim için Suriye’nin bütünlüğü bakımından ciddi sorunlar doğuruyor,” demesi, ancak “Bu yeni plan, bu yeni tek taraflı ültimatom Afrin’deki durumun yatışmasına yardım etmeyecek,” diyerek ve “Afrin’de ateşkesin sağlanmasını umduğunu” ekleyerek yaptığı Afrin vurgusuna da dikkat etmek gerekiyor. Nasıl yani? Rusya Türkiye’nin Afrin’de PKK/PYD ile mi ateşkes yapmasını bekliyor? Türkiye, Astana ve Soçi diplomatik süreçleriyle sahada çatışmasızlık ve gerginliği azaltma süreçlerinin selameti için bazı konularda susuyor olabilir; ama örneğin PKK’nın elinde tuttuğu diğer bölgelerden Afrin’e gerçekleşen militan ve ağır silah takviyesinin rejimin kontrolündeki bölgeler üzerinden yapıldığı herkesçe biliniyor.
Özetle, Afrin konusundaki kararlılık mesajını ABD’ye yönelik sert açıklamalarla verirken Rusya’ya dolaylı olarak, “ABD’ye söylüyorum ama sen anla,” diyor. Bakalım bu yazının yazıldığı saatlerde devam etmekte olan kritik MGK toplantısından neler çıkacak? Afrin’e operasyon başlayacak mı? Sırada Menbiç mi olacak? Ve Fırat’ın doğusundaki PKK/PYD oluşumuna sıra hangi aşamada gelecek?
