ABD"nin Rusya ve Vladimir Putin"e yağdırdığı seri yaptırımları "sadece" Ukrayna"ya bağlayanlar için dünya tek oturaklı tahterevalli sayılabilir. Oysa Beyaz Saray"ın korkusu; diğer oturağa İran"a yönelik yaptırımların Moskova tarafından delinmesinin oturma ihtimali!..
"Üç kriz/üç barış noktasının" ezildiği yerdeyiz ve Ukrayna (Avrupa-Rusya)/Filistin-İsrail/İran üçgeninden ikisi yanıyor. Batı-İran müzakere masası da tutuşmak üzereydi, ötelendi, yarayı üfleyerek teselli sayabilirsiniz...
Ukrayna"da, Rusya"yı Batı"yla kucaklaşmasın diye itip-kakan Washington"un İsrail-Filistin çatışmasında hangi "nokta"da olduğunu herkes görüyor. (Dün Yeni Şafak, yaratıcı bir başlık atmıştı; "Değersiz yalnızlık. ABD: Tek biz kalsak da İsrail"i savunacağız.")
İran dosyasında ise Amerika"nın Tahran"a karşı pazarlık kartları/kozları Ortadoğu ateşi altında hızla eriyor...
Fakat kötü senaryo bu değil; İran-ABD-İsrail ilişkilerinin kronolojisini hatırlayın, ABD ve İsrail, İran"ı ha vurdu ha vuracak "pik" noktasından buraya gelinmişti. Artık oraya dönülemez. Askeri bir operasyon hele şimdi-IŞİD ve İsrail saldırıları altında-hiç yapılamaz. Görüşmeler başarısız olduğu takdirde, İran hızla ve daha "zenginleşmiş" olarak nükleer programına asılacaktır.
Elbette böylesi bir durumun bölgedeki tüm ülkeler için "teşvik edici" etkisi olacaktır ama ABD-İsrail için can yakıcı darbe Rusya için çocuk oyuncağı kolaylığındadır; Washington"un İran"a uyguladığı yaptırım rejimini buruşturup atmak!.. Kaldı ki, özellikle enerji ve askeri işbirliği alanlarında oluşacak bu sinerjiye bölge ülkeleri içinden gönüllü katılımlar da olabilir! (Kuşkusuz bu konuları detaylı müzakere etmek gerekiyor ama o zamana meşgul tonunun yönü değişebilir.)
İşin Batı için kötüye gittiğinin ilk işaretini Londra"nın etekleri zil çaldığında duyabilirsiniz. Yıllar sonra İran"a dönen, iş adamlarını ve siyasetçilerini hemen Tahran"a gönderen-hatta bu konuda Amerikalılarla rekabete tutuşan-İngiltere, Kremlin"in oyunu bozmasına tahammül göstermeyecektir.
Kaldı ki, yaptırımlar sonrası dönemi dört gözle bekleyen sadece Londra değil. Berlin de fırsat listesinin başında yer almak istiyor ve hem Ukrayna hem de İran"a yönelik Amerikan tutumuna ayak sürümesi bundandır. Tabii, Amerika ile arasındaki casusluk krizini de gerekçelere katmak zorundayız. (Almanya, Amerikan istihbarat camiasının üzerine çökmesinden o denli rahatsız ki, parlamento ve istihbarat kurumlarında artık "daktilo" kullanma kararı aldığı söyleniyor.)
Bu durumda Barack Obama için tek yol kalacağı kestirilebilir; Rusya"ya uygulamak istediği yaptırımları desteklemekte ayak sürüyen Avrupalı müttefikleri, İran"la barışmak isteyen bazı müttefikleri ve Ortadoğu"da İran yüzünden başının etini yiyen müttefikleriyle beraber, Rusya"yı arkalamış bir İran"ın karşısına oturmak. Böylesi bir hal gerçeklik kazanırsa, İran"ın ABD"ye kan kusturacağından emin olabilirsiniz. (Hele, İsrail-Filistin krizinin Rusya"nın elini içerme ihtimali de bulunurken!)
Eğer Dışişleri Bakanı John Kerry"nin cunta başı Sisi"yle görüşmeden evvel üzerinin aranmasını veya Kahire"nin ABD Başkanı Obama"nın gelecek hafta Washington"da yapılacak ABD-Afrika Liderler Zirvesi teklifini reddetmesini aşağılama sayıyorsanız-ki sadece Mısır iç dinamiklerini yağlamak için ABD ile birlikte şişirilmiş bir balondur-asıl tatsız muameleleri o zaman görün derim.
Bu aşamada Tahran merkezli iki gelişmeye-şimdilik uzaktan-ama dikkatlice bakmak gerekiyor; 1. Perşembe günü İran"ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, İsrail devletini sonlandırmak amacıyla ülkede yaşayan Arap ve Yahudilere referandum düzenleme çağrısında bulundu; "İsrail"in yok olmasını sağlamak için mantıklı yollar var. Tek çözüm, İsrail devletinin tarihe karışması, ama bu bölgeden Yahudilerin temizlenmesi anlamına gelmiyor." Bu sözlerin "mantığı" iyi okunmalıdır ve ilk defa Yahudilerin değil İsrail devletinin yok olması gerektiğinden bahseden bu açıklamaların "adresi" de fark edilmelidir!
2. İkinci gelişme ise 19 Temmuz günü İran Devlet Başkanı Hasan Ruhani"nin Rusya lideri Putin"i aramasıdır. İran"a yönelik Batılı yaptırımlara Moskova"nın verdiği desteğin ardından Moskova"nın uğradığı Batılı yaptırımları düşündüğü bir zamanda Kremlin"e edilen bu telefon, iki lider arasında konuşulanlardan önemlidir! Rusya"nın ittifak arayışlarında sersemlediği bir psikolojinin ürünüdür bu görüşme! Gazze-İsrail konuşulmuştur, Tel Aviv eleştirilmiştir, Ukrayna konuşulmamıştır! Hepsi bu kadardır ve İran resmi haber kanalları da bu şekilde aktarmaktadır. Ama Kremlin"in resmi açıklaması şudur; "iki ülke ilişkileri olumludur ve iki ülkenin bölgesel gelişmeler konusunda müspet işbirliği vardır. Böyle devam etmesi gerekmektedir..."
Geleceğe not: Başbakan Erdoğan"ın ABD Başkanı ile görüşemediklerine ilişkin açıklamalarının özel bir düzlem üzerinde analiz edilmesi gerektiğini düşünüyorum; Amerikan Dışişleri ve Pentagon"daki Türkiye masaları ile Türkiye"deki ABD misyonunda tazelenme hissediliyor. Bu denli kalıplı yenilikler genellikle muhatap ülkenin iç dinamiklerinde değişiklik hissedildiği zaman düşünülür. Müspet bir parlama, gündeme uygun bir jest olabilir! Sağlaması, Türk dış politikasını her gün yerin dibine sokan muhalefetin Başbakan"ın bu pasına girmemesidir!..
