Hazineden sorumlu Devlet Bakanı''nın geçtiğimiz hafta, IMF''den alınan deprem yardımıyla ilgili yaptığı açıklama tartışmalara yol açtı. Bakan bir toplantıda IMF''nin deprem için gönderdiği 500 milyon dolarlık kredinin memur maaşlarının ödemesinde kullanıldığını söylemişti.

Bu açıklama esasında sürpriz karşılanmamalı. Ya da kaynakların öncelikli olarak bütçe açığının kullanılması şeklindeki hükümet tercihinin şaşkınlıkla karşılanmasını anlamakta güçlük çektiğimi söylemem gerekiyor.

Hükümet, depremin ortaya çıkardığı problemlerin ortadan kaldırılmasıyla fazla ilgilenmiyor. Hükümet deprem sonrası içerde ve uluslararası alanda ortaya çıkan yumuşak ve uygun ortamı, kendi finansman açığını kapatmak için araç olarak görmekte ve bu amaç için kullanmaya çalışmaktadır. IMF''nin 500 milyon dolarlık finans desteği, deprem felaketi nedeniyle kullandırılmıştır. Eğer deprem olmasaydı yoğun çabalarına rağmen hükümet IMF ve diğer uluslararası finans kuruluşlarından, bırakın 500 milyonu 10 milyon dolar dahi temin etme imkanına sahip değildi. Bu paranın veriliş nedeni sadece ve sadece depremdir. Ekonomideki gelişmelerle herhangi bir ilgisi bulunmamaktadır.

Hükümet bütün hesaplarını IMF ile bir stand-by anlaşması üzerine kurmuş bulunmaktadır. IMF''nin hükümetten 1999 yılı bütçe sonuçları ile ilgili birtakım beklentileri mevcuttur. Bu beklentiler gerçekleştiğinde hükümet IMF''nin stand-by anlaşması için kapıları açacağına inanmaktadır. Stand-by anlaşması hükümete dış kredi bulmak imkanını verecektir.

Yurt içi borç kaynaklarının sınırına yaklaşıldığını hükümet çok iyi bilmektedir. Reel faizler çok yüksektir. Bu nedenle hükümet dışarıdan, IMF''nin yeşil ışık yakması sonucunda temin edebileceği krediden başka seçeneğe sahip değildir.

Millet olarak depremin acısını bütün benliğimizle yaşadığımız günlerde hükümetin, tam bir fırsatçılık örneği sergileyerek sosyal güvenlikle ilgili kanunu apar-topar Meclis''ten geçirmesinin t?ek bir izahı vardır: Hükümet IMF"nin taleplerine endekslenmiştir. Gözü hiçbir şeyi görmüyor. Millet de dahil. Siz hükümetin deprem yardımı veya kredisi olarak gönderilen paraları gerçekten deprem ve depremzedeler için mi kullanacağını düşünüyordunuz yoksa? Hükümet deprem için asgari düzeyde harcama yapacaktır. Harcamalarını da mümkün olduğu ölçüde 2000 yılına sarkıtmaya çalışacaktır. Hükümetin depremzedeler için kalıcı konut yerine prefabrik konut tercih etmesinin nedeni de budur. Bütçeden daha fazla para çıkmasına neden olacak kalıcı konutların ihalesi 2000 yılının Mart ayında yapılacak. Yani 2000 yılı bütçesinden finanse edilecek. Bu yolla 1999 yılı bütçe rakamlarında IMF''nin taleplerine yaklaşmaya alışacaktır.

500 milyon dolar nerede?

Bazıları diyor ki, İMF''den gelen paranın memur maaşlarının finansmanında kullanılması diye bir durum söz konusu olmaz. Hazine bir havuzdur. Paralar (fiziki olarak değil) bu havuzda toplanır. Harcamalar bu havuzdan karşılanır. Herhangi bir paranın belirli bir işlem ya da harcamaya tahsisi düşünülemez.

Bunlar doğrudur. Para ve harcama bire bir eşleşmez. İşlemleri sonuçlanan harcamalar realize edilir. Yani ödenir. Bu mantıkla, deprem için gönderilen paraların memur maaşlarının ödenmesinde kullanılması ibaresinin içeriği doğru değildir. Deprem için ödemeler bir anda yapılmaz. Zamana yayılır. Deprem için gönderilen para, deprem için harcanıncaya kadar diğer ödemelerin bekletilmesi düşünülemez.

Ancak hükümet 500 milyon doların tamamını hiçbir zaman deprem için kullanmayacaktır. En azından 1999 yılında depremzedeler için harcamayacaktır. 1999 bütçe rakamlarını şirinleştirmek için. Böyle bir önyargı yanlış ve maliyeti yüksek kararlar almaya götürüyor hükümeti.

Yanlış kararlardan bir tanesi, yukarıda da belirtildiği gibi, depremzedeler için yapılacak konutlarla ilgilidir. Hükümet, 500 milyon doların tamamını 1999 yılında depremzedeler için kullanmaya karar vermiş olsaydı, prefabrik konutlar değil kalıcı konutlar tercih edilmiş olurdu. Daha doğrusu kalıcı konut ihaleleri hemen yapılırdı. Kalıcı konutların % 80''inden fazlası da 1999 yılında tamamlanmış olurdu. Tabii müteahhitlere ödemeler de1999 yılında gerçekleştirilirdi. 1999 yılı bütçesindeki harcama rakamları yüksek ve faiz dışı bütçe fazlası rakamları da 500 milyon dolar daha az çıkardı.

8 ay sonra onbinlerce prefabrik konut hizmet dışı kalacak. Kullanmak için (Allah korusun) yeni bir deprem felaketi beklenecek. Bunun anlamı yüz trilyona yakın bir kaynağın çar-çur edilmesidir. Maliyetten kasdettiğimiz budur. Örnekler çoğaltılabilir.

Özetleyelim: Hükümet 500 milyon doları deprem için kullanmayacaktır, kaynakların israf edilmesi pahasına.