Dün açıklanan enflasyon oranları piyasa beklentisinin altında gerçekleşti (%0,16). Piyasa beklentisi ise şubat ayı TÜFE’nin %0,50, yıllık bazda ise %20,10 olması yönünde idi. TÜFE yıllık bazda %19,67 artış göstererek 2018 Ağustos ayından bu yana ilk kez %20’nin altına indi.
2018 Nisan ayından bu yana hızlı yükseliş eğiliminde olan enflasyon; yılın son iki ayında TL’deki değerlenme, petrol fiyatlarındaki gerileme, enflasyonla mücadele programı ve vergi indirimlerinin olumlu etkisiyle geriledi. Böylece, son iki aydaki yıllık enflasyon düşüşü toplam 4,9 puana ulaşırken, 2018 yılı %20,30 oranıyla tamamlandı.
Ancak, tüketici fiyatları söz konusu iki aylık düşüşünü ocak ayında sonlandırarak, piyasa beklentilerine paralel olarak aylık bazda %1,06 artış gösterdi. Ocak ayındaki bu artış, ücret artışları, gıda fiyatlarındaki oynaklık ve olumsuz baz etkisi enflasyondaki yükselişin belirleyicilerinden oldu. Bu ayda, gıda ve alkolsüz içecekler grubunun enflasyona artış yönlü etkisi 7,1 puana yükselirken, taze sebze meyve fiyatlarındaki %29,71’lik sıçrama ile sert bir artış yaşandı.
Yıllık bazda da en yüksek artış; taze meyve ve sebze fiyatlarındaki %64’lük artış sonucu, %30,97 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşti.
Enflasyon sepetinde yaklaşık dörtte birlik bir paya sahip olan gıda ve alkolsüz içecekler grubu, özellikle de taze meyve ve sebze fiyatlarındaki oynaklığın yüksek olması nedeniyle enflasyondaki değişimlerde etkili olmaktadır. Bu etkinin Şubat ayında da enflasyon oranı üzerinde de belirleyici olacağı bekleniyordu.
Bundan dolayıdır ki, sebze ve meyve fiyatlarını düşürmek amacıyla hükümet hemen kolları sıvadı. İlk önce, Enflasyonla Topyekün Mücadele kapsamında 13 Şubat 2019’da İstanbul ve Ankara’da tanzim satış noktaları açıldı. Tanzim satış noktalarında ilk etapta domates, salatalık, ıspanak, patates, soğan, patlıcan ve biber satışı başladı. 26 Şubat tarihinde ise, tanzim satış noktalarında bakliyat ve meyve satışına da başlandı.
Tanzim satış noktaları; manavın, marketin, pazarcının kendine çeki düzen verip fiyatları biraz düşürmesini sağlayabilir. Bu sayede, sebze meyve fiyatlarının düşmesi ve kısa vadede enflasyonun olumlu etkilenmesi hedeflenmektedir.
Akabinde İkinci adım olarak ise, hal yasasının çok hızlı bir şekilde çıkarılması için hazırlıklar tamamlandı. Hal yasasının da yakında yürürlüğe girmesi ile aracılık maliyetlerinin ortadan kalkacak olması enflasyonu düşürücü yönde katkısı olacaktır. Yasa fırsatçılığın önüne geçmeyi ve stokçuluğu kaldırmayı amaçlarken, sebze ve meyve ticareti sektöründe de köklü dönüşümler öngörülmektedir. Bu kapsamda, hallerin altyapısı yenilenecek ve yeni bir bakış açısıyla modernizasyonu sağlanacaktır.
Ürünlerin tarladan nihai tüketiciye ulaşana kadar 3 ila 7 kat arasında fiyat artışına uğraması nedeniyle, üreticinin ürettiği ürünlerin komisyoncular olmadan direk tüketiciye ulaştırılması amaçlanmaktadır.
Burada en kritik görev Tarım Kredi Kooperatifleri (TKK) üzerinde. TKK, üretici bölgesinden ürünleri almakta ve direkt tanzim satış noktalarına ulaştırmaktadır. Böylelikle ürün hale girmeden doğrudan tüketiciye ulaştığı için aracı maliyeti de ortadan kaldırılmaktadır.
Ürün hale girmiyor, bir vergi ödenmiyor, kira gideri yok, lojistiği yok. Her ilçede bulunan kooperatifler sayesinde üretici daha çok kazanır, tüketici de daha az fiyatla ürüne ulaşır.
Bugün Türkiye dünyanın en büyük 10 tarım ülkesinden biri. Avrupa’da hacim olarak en büyük tarımsal üretimi yapan ülke. Ancak, verimliliğe baktığımız zaman hem toprak verimliğinde hem de emek verimliliğinde otuzuncu sıralardayız.
Üretimde çiftçiye daha fazla imkân sunulması ve donanım düzeyinin artırılmasıyla ülke olarak verimlilikte de ilk 10’a girebiliriz.
Bahse konu durumlar haricinde, TCMB’nin son yayımladığı Üç Aylık Enflasyon Raporu’nda hem 2019 hem de 2020 enflasyon hedeflerinde aşağı yönlü revizyona gidildiğini görüyoruz. 2019 tahmini %15,2’den %14,6’ya çekilirken; 2020 enflasyonu da %9,3’ten %8,2’ye indirilmiş durumda.
Diğer taraftan TCMB’nin, enflasyonun kalıcı olarak düşmeye başlayana kadar sıkı duruşundan taviz vermeme yönündeki kararlılığını sürdürdüğünü görüyoruz. TCMB Başkanı Murat Çetinkaya, sıkı para politikası duruşunu kararlılıkla sürdürüleceğini, hatta ihtiyaç duyulması halinde ek sıkılaştırmanın da yapılabileceğini vurguladı.
Yıllık enflasyonun düşüş hareketinde, gıda enflasyonunun hedefe ne kadar yaklaştığı önemli bir unsur olmaya devam edecek. Bu durumda, üretim planlaması, tedarik zinciri, hal yasası gibi yapısal önlemlerin sonuçlarının oldukça önemli olduğunu görüyoruz.
Sonuç olarak, Şubat ayı itibariyle yıllık enflasyonda düşüş yaşanmasını takiben ikinci çeyrekte de enflasyonda daha durağan bir dönem yaşandıktan sonra yılın ikinci yarısında enflasyonun aşağı dönmesini ve yılı %15’in altında sonlandırmasını bekliyoruz.
