B

ir haftadır uzun bir Balkan seyahatindeyim. Kosova, Sancak, Bosna Hersek, Karadağ, Arnavutluk ve Makedonya"yı ziyaret ediyorum. Bu seyahatte beni şehirlerden çok mezarlıklar etkiledi.

Seyahat ettiğim ülke veya şehirlerde sadece doğaya, tarihi yapılara, yaşam alanlarına ve insanlara bakmam. En az bunlar kadar mezarlıklar ilgimi çeker. İlk gün olmasa da ikinci gün mezarlık ziyaretinde bulunurum.

Sarajevo"da Kovaci"deki şehitliği ziyaret ettik. Şehre bir tepeden baktığınızda birçok mezarlık görürsünüz. Sarajevo, ilhamını mezarlıklardan alan bir şehirdir. Seyahatimiz boyunca gördüğümüz tüm mezarlar geçmişimizden izler taşımaktaydı.

Ivo Andrıç "To je Grad" makalesinde "Müslümanların mezarlıkları hergün biraz daha fazla toprağa gömülmesine rağmen ne kadar mağrur ve huzur verici. Ya bizim mezarlarımız ne kadar korkutucu ve iç karartıcı" diye yazar.

Bana göre milletlerin hayata bakış tarzı mezarlıklarda gizlidir. O devletin geçmişi ile geleceği arasında daha rahat değerlendirme yapar ve bir köprü kurarsınız.

Gündelik yaşamımızda cenaze, mezar ve mezarlığın önemi büyüktür. Gurbetçiliğin bir yaşam biçimi olduğu ve iç göçün yaşandığı toplumumuzda halen büyük oranda bazı aileler büyük kentlerde ölen aile bireylerinin cenazelerini doğdukları yere götürürler. Bence toprağa bağlılık ve aidiyet duygusu adına önemsenmesi gereken bir gelenektir.

Yeryüzünde beni etkileyen mezar ve mezarlık vardır. Bunlardan bir tanesi Hz. Peygamber"in kabri şerifleri, Cennetül baki, Cennetül mualla, Uhud, Çanakkale ve Sarajevo Kovaçi Şehitliği, Suriye"de Emevi halifesi Ömer bin Abdüllaziz"in, Mohaçkale"de Kafkas direnişinin sembollerinden İmam Gazi Muhammed"in, Budapeşte"de Budin kalesinde Osmanlı"nın son Budin valisi Arnavut Abdi Abdurrahman Paşa"nın ve Sarajevo"da Alija İzetbegoviç"in mezarıdır.

Listeyi uzatmam mümkün.

Mezarlarda hayatın ve hiçliğin anlamını yakinen idrak eder, ders alırız. Bir okuldur aynı zamanda. Ayrıca mezarlar bir medeniyet göstergeleridir.

Ülkemizde ecdadın mezarlarını ziyaret ettiğinizde geçmişte nasıl bir medeniyetin kurulduğunu ve toplumun insanlarına verdiği değeri anlarsınız.

Bugün tarihi mezarlıklarımızın hali içler acısı. Geçen hafta Beşiktaş"ta Yahya Efendi"nin(ks) ziyaretinde bulunmuştum. Huzurdan ayrıldıktan sonra cami ve türbenin üst tarafındaki mezarlığa gittim. Mezarlıkta meşhur şahsiyetlerin kabri bulunuyor. Bunlardan bir tanesi meşhur hattat Mehmed Şefik Bey"dir. Hazin olansa Şefik Bey"in kabri yok, mezar taşı diğer kırık tarihi taşlarla bir kenara atılmış. Kabrinin olduğu söylenen yerde cumhuriyet döneminde nüfuzlu bazı şahsiyetler defin edilmiş. Eyüp Mezarlığı olmak üzere, diğer tarihi mezarlıklarda da aynı duruma tanıklık etmek mümkündür.

Hatları ve bezemeleriyle tarihi mezarların ve mezar taşlarının tümü bir sanat eseridir.

Beni üzen taraf ise cumhuriyet döneminin nüfuzlu şahsiyetlerine mezar yeri açılırken veya kabirleri düzeltilirken, tarihi olanların tahrip edilmesi veya yok edilmesidir.

Tarihi mezarlarımızı tahrip ettiğimiz yetmemiş gibi son dönemde yapılmış örnek olabilecek bir mezarlığımız yok. Ya mezar taşları? Onlar tam bir facia.

Geçmiş kültürle bugünkünü kıyas etmek için sadece estetikten uzak mezarlara ve mezar taşlarına bakmamız yeterli.

Mezarda estetik aramayı garipsenecek bir durum olarak algılayabiliriz. Mezar ne olacak işte diyebilirsiniz. (Haksız da sayılmazsınız. Bugünler İslam dünyasının her tarafı toplu mezarlığa dönüşmüş durumda.)

Bir gün Hz. Peygamber (as) arkadaşlarıyla mezarlığın yanından geçerlerken yeni defin edilmiş bir mezar görür. Özensiz defin yapılmış. Toprak gelişi güzel atılmış. Hz. Peygamber arkadaşlarından birine toprağı düzeltmesini emreder. Arkadaşı "O mezar ya Resulallah" der. Hz. Peygamber (sav) "Olsun mezar olsa da göze hoş gözükmüyor" diye buyurur.

Bizler mezarda bile estetiği arayan bir Peygamber"in ümmetiyiz.

Mezarda estetiği uygulayan bir milletin hayat tarzı nasıl olurdu kim bilir?

Mezarlar bir milletin insanına verdiği değeri ve medeniyet anlayışını gösterir.

Artık İslam dünyasında şehirler toplu mezarlara dönüştü. Böylesi bir ortamda estetiği aramak beyhude bir çabadır.