Bugün 1 Mart Bosna Hersek Devleti"nin bağımsızlık yıldönümü.
Yugoslavya Sosyalist Halk Cumhuriyeti"nin dağılmaya başladığı zaman yapılan referandum sonucu 21 yıl önce Bosna bağımsızlığını ilan etmişti.
Bağımsızlığın bedeli ağır oldu. Sırp işgalinde 200 bin kişi öldü, 150 bin kişi yaralandı, 1,5 milyon insan evini terk etti, camiler, işyerleri, evler yakıldı ve yıkıldı. Gerçekten bedel ağırdı. Öyle ki ortaya çıkan felaketin izleri hala silinebilmiş değil.
Bosna-Hersek"te yaşananlar uygar dünyanın gözleri önünde gerçekleşti. Herkes televizyon, radyo, dergi ve gazetelerden olanlar hakkında bilgi sahibi oldu.
Uygar dünya vicdan temizliği için savaş suçları mahkemesini kurdu. Savaş Suçları Mahkemesi"nde devrin Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Miloşeviç, Bosna Sırplarının lideri Radovan Karadziç ve Yugoslav Halk Ordusu askerlerinden Sırp Çetnik saldırganların komutanı General Ratko Mladiç yargılandı/yargılanıyorlar.
İlginç bir bilgiyi kayıt düşmek isterim. Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi"ne (USSM) en az Sırplar kadar Boşnaklar da çağrıldılar. Suçlamalar ise ambargoyu ihlal etmek ve Sırp saldırganlara karşı ülkelerini korumak. Bugüne kadar USSM"ye çağrılan Boşnaklardan sadece 1 kişi tutuklandı. Bu kararla Boşnaklar da zan altında bırakılmaya çalışıldı.
Aradan 21 yıl geçmiş olmasına rağmen bölgede kanın durmasının dışında siyasi istikrar sağlanmış değil. Eski Yugoslavya"nın dağılmasıyla birlikte ortaya çıkan ülkelerden bugün sadece Slovenya ve Hırvatistan istikrara kavuştu. Slovenya 2004"de AB"ye üye oldu, Hırvatistan da bu yıl üye olacak ve Sırbistan ise AB aday ülke statüsü elde etti. Bosna Hersek-AB ilişkileri diğer ülkelere oranla daha ağır bir seyir izlemekte.
Bosna Hersek Cumhurbaşkanı merhum Alija İzetbegoviç, 1995"de Sırp işgalini sonlandırmak için teklif edilen "Dayton Barış Anlaşması"nı" imzaladıktan sonra yapılan eleştirilere yönelik; "Bu dünya konjonktürü ve mevcut liderlerle daha adil bir barış yapmak mümkün değil" demişti.
21 yıl sonra geldiğimiz noktaya baktığımızda Dayton Anlaşması uzun bir ateşkesten başka bir anlam ifade etmiyor. Alija "en kötü barış en iyi savaştan daha iyidir" demişti.
Dayton Barış Anlaşması"ndan bugüne kadar geçen 17 yıllık zaman sürecinde Bosna Hersek"te arzu edilen anlamda siyasal ve ekonomik gelişme sağlanamadı. Bunun en önemli nedeni Dayton Anlaşması"dır. Dayton"la karmaşık bir devlet yapısı oluşturulmuş. Bosna-Hersek"in yönetim biçimi itibariyle bugün bile statüsü belli değil. Federal devlet mi, cumhuriyet mi, monarşi mi veya krallık mı?
Bosna Hersek"in yapısı merkezde üç etnik yapıdan seçilen Cumhurbaşkanlığı konseyi bulunuyor. Cumhurbaşkanlığı konseyi üyeleri 8 aylık sürelerde dönüşümlü olarak görev yapmaktadırlar.
Üç etnisiteden oluşan merkezi parlamento ve hükümetin altında iki yapılı bir sistem; bir tarafta Boşnak ve Hırvatların oluşturduğu Bosna-Hersek Federasyonu öte yanda Sırp Cumhuriyeti (Republika Srpska). İki yapının da parlamentoları ve hükümetleri var.
Ayrıca Bosna Hersek Federasyonu 10 kantondan oluşuyor. Kantonlar kendi içinde de iki parlamentoya sahip. Her parlamentoda temsil etnik yapılar arasında bölüşülmekte. Merkezi kurumlarda ise maliye, yargı, dışişleri, iç güvenlik ve askeri temsil ayrı bir karmaşık yapı oluşturuyor. Adeta o günkü liderlerin ruh halini gösteren bir çözüm ortaya konmuş ve bugüne gelinmiş.
Bosna-Hersek Federasyonu"nda aylardır süren bir hükümet krizi var. Dün de Republika Srpska"daki hükümetin istifası buna eklendi.
Bosna Hersek"in bu siyasi kaosun içinden çıkması ve geleceğe parçalanma korkusu olmadan emin bir şekilde bakması gerekir. Bunun için yapılması gereken; Dayton Anlaşması yeniden düzenlenmeli, AB süreci hızlanmalı ve NATO"ya üyelik hemen sağlanmalıdır.
Bağımsızlığının 21. yılında mevcut siyasi durum Bosna Hersek"e istikrar oluşturamayacak ve ekonomik sorunlarını artıracaktır.
Siyasi ve ekonomik sorunlarını aşmış bir Bosna Hersek çok kültürlü, çok dinli ve etnik yapısıyla sadece Avrupa"ya değil Dünya"ya örnek oluşturacaktır.
İslam Dünyası, Bosna Hersek"in insan ve kültür birikimini değerlendirmesi gerekir.
*Bosna Hersek"in bağımsızlık günü kutlu olsun.
